Phân tích chi tiết bút kí ‘Ai đã đặt tên cho dòng sông’ của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Đề bài: Phân tích chi tiết bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

I. Tổ chức nội dung Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường (Chuẩn)

1. Mở đầu

* Giới thiệu về tác giả, tác phẩm:- Hoàng Phủ Ngọc Tường (1937) là một nhà văn nổi tiếng xứ Huế, có phong cách nghệ thuật độc đáo với sở trường là tùy bút, bút kí.- Bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” được rút từ tập bút kí cùng tên, thể hiện cái “tôi” uyên bác trữ tình và vẻ đẹp của thiên nhiên xứ Huế.

2. Phần chính

– Tiêu đề bài kí:+ Sử dụng câu hỏi tu từ mang tính độc đáo, sáng tạo.+ Đặ emphasise vào vẻ đẹp trữ tình của sông Hương – một dòng sông lịch sử, thể hiện khát vọng về cái đẹp và sự kiến tạo vẻ đẹp của con người xứ Huế…(Tiếp theo)

>> Chi tiết Dàn ý Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường tại đây.

II. Văn bản tham khảo Phân tích tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

1. Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường, mẫu số 1 (Chuẩn):

1.1. Dàn ý Phân tích bài Ai đã đặt tên cho dòng sông1.1.1. Mở bài:- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.- Tổng quan nội dung bút kí.1.1.2. Thân bài: 1.1.2.1. Khám phá vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương từ góc độ địa lý: a) Sông Hương ở thượng nguồn:– Sông Hương như ‘bản trường ca của rừng già’. – Sông Hương là ‘Cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại’. => Sông Hương tỏa sáng như người con gái của núi rừng, tràn đầy bản lĩnh và tinh khôi.- ‘Khi vừa ra khỏi rừng, sông Hương chảy đi như một nàng tiên, quyến rũ giữa vẻ xanh tươi’. – Sông Hương đi qua làng quê, phát ra âm thanh của thiên nhiên. – Mặt nước sông Hương như ‘phản ánh vẻ đẹp của Huế qua đèn sáng vàng lung linh’.- Trước khi rời khỏi thành phố, sông Hương như ‘người con gái dừng chân trước cánh cổng, biểu tượng của tình yêu và biệt ly’. b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: * Gần Huế: – Sông Hương giống như người du khách đã quay trở lại: +’Hạnh phúc vô tận tràn ngập giữa cánh đồng Kim Long’. +’Nhìn về phía cuối đường, nơi thấy bóng cầu Nhật Bản, biểu tượng của sự hiện đại’.- ‘Chạy qua Kim Long, sông Hương quay bước chậm lại khi đi qua cồn Hến’. * Trong thành phố Huế:- Sông Hương ‘mênh mông như dải lụa thắm, ôm trọn thành phố Huế yêu dấu’. – Sông Hương ‘đặt cảm xúc của mình vào lòng thành phố, làm cho nó đẹp hơn’. * Sông Hương chia tay Huế:- Sông Hương ra đi giữa bức tranh xanh của tre và vườn cây cổ thụ. – ‘Nhưng giữa lúc chia tay, sông Hương quay đầu trở lại lần cuối ở thị trấn cổ Hến’. 1.1.2.2. Khám phá vẻ đẹp văn hóa của sông Hương từ góc độ thời giana) Sông Hương – dòng sông của lịch sử:- Trong chiến tranh:+ Sông Hương trong lịch sử là dòng sông hùng tráng với những chiến công vẻ vang nhưng cũng là nơi chứng kiến nhiều bi thương, hi sinh. – Trong cuộc sống hàng ngày:+ Sông Hương là dòng sông của thời gian với những câu chuyện lịch sử, là một bức tranh thơ mộng trong mắt tác giả. + Thay đổi mạnh mẽ và đẹp đẽ từ cuộc sống thường nhật đến những biến động lịch sử, sự bình dị và trân trọng. + Sông Hương không chỉ mang đẹp của người Huế mà còn đẹp của người Việt Nam. + Sông Hương là cô gái Huế tinh tế, lịch lãm. b) Sông Hương – dòng sông của thi ca:– Dòng sông Hương là nguồn cảm hứng cho thơ ca. Đối với từng tác giả, sông Hương lại hiện ra với một diện mạo khác nhau. – Dòng sông đã tạo nên những bản nhạc truyền thống của đất Huế. 1.1.3. Kết bài:

– Tôn vinh giá trị văn hóa và nghệ thuật của bút kí:+ Nội dung: Vẻ đẹp của sông Hương qua nhiều khía cạnh, cái tôi đắm chìm, sự tài năng và uyên bác của tác giả.+ Nghệ thuật: Rất nhiều sự liên tưởng, so sánh tinh tế, lối viết uyển chuyển, sức sáng tạo không ngừng.

1.2. Bài văn Phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông siêu hay:

Khi nhắc đến nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, Tô Hoài đã từng nhận xét “Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn viết bút kí hay nhất của văn học ta hiện nay”. Đúng vậy! Với sự kết hợp giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều Hoàng Phủ Ngọc Tường đã có những bài bút kí đặc sắc. Tiêu biểu trong số đó phải kể đến tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đã làm nổi bật vẻ đẹp đầy quyến rũ, mê hoặc của sông Hương.

Đầu tiên, Hoàng Phủ Ngọc Tường khám phá sông Hương từ góc nhìn không gian địa lí. Sông Hương nơi thượng nguồn là “bản trường ca của rừng già”. Bản trường ca sông Hương vừa hùng tráng, “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc”. Không chỉ vậy đó còn là dòng chảy trữ tình, nên thơ “dịu dàng say đắm giữa màu đỏ chói lọi của hoa đỗ quyên rừng”. Dưới cái nhìn tinh tế, tác giả thấy sông Hương như “Cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”. Sông Hương hiện lên là người con gái của rừng và chính rừng Trường Sơn đã hun đúc lên ở dòng sông một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Bằng việc sử dụng phép so sánh, liên tưởng đầy thú vị, tác giả đã ngợi ca sức sống mãnh liệt và vẻ nữ tính đầy mê hoặc của con sông xứ Huế. Khi về đến đồng bằng sông Hương như “một người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng châu hóa đầy hoa dại”. Phép liên tưởng ấy đã ngợi ca vẻ đẹp như cổ tích, như huyền thoại của sông Hương. “Người con gái đẹp” sông Hương được thánh thức bằng tình yêu, bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài, mang một diện mạo hoàn toàn mới đầy lãng mạn. Dòng sông bắt đầu chủ động dấn thân vào một hành trình “tìm kiếm có ý thức” để đi tới nơi gặp gỡ với những người tình mong đợi.

Trong lòng thành phố Huế, sông Hương giống như một người đi xa đã tìm đúng đường về “Tâm trạng vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long” và nó “Kéo một nét thẳng thực yên tâm để nơi cuối đường nhìn thấy tín hiệu của Huế là cây cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non”. Rõ ràng, sông Hương giao phó cả cuộc đời mình cho Huế không do dự, không nghi ngờ. Giáp mặt Huế ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hến. Chính đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, giống như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”. Hoàng Phủ Ngọc Tường lấy cái hữu ảnh, hữu hình của dòng sông so với cái vô hình, vô ảnh của xúc cảm nội tâm. Dòng sông như ẩn chứa một nỗi niềm, một cái chớp mắt, một cái đầu e lệ, một sự thuận tình không nói ra. Trong lòng thành phố, Huế rang rộng vòng tay đón sông Hương và dòng sông nằm trọn trong lòng thành phố yêu quý của mình. Dù không nỡ, nhưng rồi sông Hương cũng phải chia xa Huế. Sông Hương lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và những vườn cau vùng ngoại ô Vĩ Dạ. Nhưng như sực nhớ một điều gì đó chưa kịp nói, sông Hương đột ngột đổi dòng, quay trở lại gặp Huế lần cuối ở thị trấn Bao Vinh xưa cổ.

Hoàng Phủ Ngọc Tường còn khám phá sông Hương từ góc nhìn thời gian. Trong chiến tranh, sông Hương là dòng sông hùng tráng với những chiến công hiển hách nhưng cũng là dòng sông đau thương với nhiều mất mát, hi sinh. Dòng sông mang số phận chung của con người Việt Nam qua các thời kì lịch sử. Còn giữa đời thường “Sông Hương là dòng sông của thời gian ngân vang, là sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc”. Dòng sông ấy đổi thay mạnh mẽ từ hùng tráng đến đời thường, bình dị đế nói lên vẻ đẹp muôn đời. Sông Hương không chỉ mang nét đẹp của con người Huế mà còn mang vẻ đẹp của con người Việt Nam. Không chỉ là dòng sông của lịch sử, đây còn là dòng sông của thi ca. Sông Hương là dòng sông không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng sáng tác của các nghệ sĩ. Đó là “dòng sông trắng – lá cây xanh” trong cái nhìn tinh tế của Tản Đà. Từ tha thướt, mơ màng nó chợt hiện lên hùng tráng “như kiếm dựng trời xanh” trong khí phách của Cao Bá Quát.

Bằng việc sử dụng vô số những liên tưởng, so sánh rất mực tài hoa, lối hành văn uyển chuyển, bút lực dồi dào, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã làm nổi bật vẻ đẹp mê đắm của sông Hương. Qua đây, người đọc có thể cảm nhận được cái tôi mê đắm, tài hoa, uyên bác của tác giả.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – HẾT – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Mong rằng bài phân tích tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông” bên trên sẽ giúp em nhớ và hiểu nội dung của tác phẩm này hơn. Mời em tham khảo thêm các bài mẫu khác cùng chủ đề như: Cái tôi của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong Ai đã đặt tên cho dòng sông; Chất thơ trong Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Xem thêm : 1 Rupee Ấn độ bằng bao nhiêu tiền Việt Nam VNĐ

Với vốn kiến thức phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lí, triết học, những trang viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường luôn có sự kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình cùng cách dùng từ ngữ, lối hành văn súc tích, hướng nội, mê đắm và tài hoa. Bài bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” được viết tại Huế vào năm 1981 là một trong số những tùy bút xuất sắc nhất, tiêu biểu cho phong cách văn chương của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Trước hết, nhà văn đã dùng vốn hiểu biết phong phú và sâu sắc của mình để tái hiện một cách chân thực và rõ nét thủy trình của sông Hương với những vẻ đẹp khác nhau từ thượng nguồn cho đến khi nằm trọn mình trong lòng của thành phố Huế mộng mơ. Ở thượng nguồn, vẻ đẹp của sông Hương đã được tác giả khắc họa bằng những hình ảnh so sánh độc đáo, thú vị. Sông Hương được ví như “một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Với việc sử dụng câu văn dài, được tách thành nhiều vế cùng các động từ mạnh “rầm rộ’, “cuộn xoáy” và những hình ảnh độc đáo, tác giả đã làm hiện lên một sông Hương với vẻ đẹp mãnh liệt, hùng tráng, nhưng ở dòng sông ấy ta còn thấy vẻ đẹp “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”. Thêm vào đó, ở thượng nguồn, sông Hương còn được so sánh với “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” – một vẻ đẹp giản dị và trong sáng. Cuối cùng, sông Hương ở thượng nguồn giống như “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”. Dường như, sông Hương giống như một cái nôi, giống như một người mẹ đã sinh ra và nuôi dưỡng những nét đẹp văn hóa ngàn đời của thành phố Huế. Có thể thấy, bằng hàng loạt những hình ảnh so sánh độc đáo, sông Hương ở thượng nguồn như một sinh thể đa tính cách, có vẻ đẹp hùng tráng mãnh liệt nhưng cũng có vẻ đẹp dịu dàng, nữ tính.

Nếu ở thượng nguồn, sông Hương là một sinh thể đa tính cách thì khi về đến ngoại vi của thành phố Huế tác giả đã cho người đọc thấy được vẻ đẹp dịu dàng, trầm mặc của nó. Bằng cặp mắt quan sát đầy tinh tế của mình, ở ngoại vi thành phố Huế, sông Hương hiện lên như “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại” – một người con gái đẹp với những điều cong mềm mại bởi dòng sông ấy đang chuyển dòng một cách liên tục và đang uốn mình để khoe, để phô diễn những đường cong duyên dáng, mềm mại của mình. Thêm vào đó, sông Hương còn hiện lên là một người con gái dịu dàng, duyên dáng và luôn biết cách tự làm mới bản thân mình bằng cách thay đổi liên tục sắc áo của chính mình “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Ở nơi đây, sông Hương còn mang trong mình vẻ đẹp trầm mặc, “như triết lí, như cổ thi” bởi nó ẩn mình trong “những rừng thông u tịch” và “lăng tẩm đồ sộ”.

Sông Hương thơ mộng giữa thành phố Huế Phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông

Nếu sông Hương ở ngoại vi thành phố hiện lên với vẻ đẹp của một người con gái đẹp – mềm mại, dịu dàng nhưng đồng thời cũng mang vẻ đẹp trầm mặc thì sông Hương khi đã nằm trọn trong lòng thành phố Huế lại mang nét đẹp riêng. Trong lòng thành phố, sông Hương giống như “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”. Đặc biệt, với vốn hiểu biết phong phú và sâu rộng của mình, ông đã đi so sánh sông Hương với những dòng sông khác trên thế giới để làm rõ nét khác biệt của sông Hương. Trước hết, tác giả đã so sánh sông Hương với “sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét” để thấy điểm giống nhau giữa chúng là nằm trọn trong lòng thành phố nhưng đồng thời qua đó cũng thấy được nét khác biệt của sông Hương chính ở chỗ sông Hương vẫn giữ được cho Huế vẻ đẹp của một đô thị, một thành phố cổ với những cây đa, cây cừa cổ thụ, với những ánh lửa thuyền chài lập lòe trong đêm… Thêm vào đó, tác giả đã so sánh sông Hương với sông Lê-nin-grat của Nga để thêm một lần nữa thấy sự khác biệt của sông Hương. Nếu Lê-nin-grat chảy nhanh, lưu tốc mạnh thì sông Hương lại hoàn toàn khác, nó có điệu chảy lặng lờ, chậm rãi, “cơ hồ chỉ còn là mặt hồ yên tĩnh”. Nét chậm rãi, lưu tốc chậm ấy của sông Hương có thể cảm nhận được bằng thị giác qua trăm ngàn những cánh hoa đăng trôi nhẹ nhàng, “như vấn vương của một nỗi lòng”. Sông Hương ở trong lòng thành phố Huế như bản nhạc trữ tình nhẹ nhàng, chậm rãi dành riêng cho mảnh đất cố đô. Cùng với đó, ở nơi đây, sông Hương còn hiện lên như “một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya” – một người chơi đàn rất giỏi và độc đáo.

Có thể thấy, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu tả lại một cách chi tiết, sinh động và độc đáo về thủy trình của sông Hương từ thượng nguồn đến trước khi ra biển. Nhưng không chỉ dừng lại ở đó, bằng tất cả tình yêu, sự say đắm với sông Hương, với Huế, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã viết về sông Hương ở vẻ đẹp của lịch sử và thi ca. Trước hết, sông Hương hiện lên là dòng sông của lịch sử. Nhìn lại suốt cả chặng đường dài của lịch sử dân tộc, sông Hương đã góp sức mình làm nên những trang sử hào hùng của dân tộc. Thời kì dựng nước, nó là dòng sông biên thùy xa xôi, thời kì trung đại, gắn với tên tuổi của anh hùng Nguyễn Trãi. Và để rồi trong suốt thế kỉ XIX hay trong cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 và cả mùa xuân năm 1968, sông Hương đã ghi dấu lại những chiến công vẻ vang của dân tộc. Thêm vào đó, sông Hương còn là dòng sông của cuộc đời. Nó như một người con gái dịu dàng của đất nước. Người con gái ấy khi nghe lời gọi, đã “sẵn sàng hiến cuộc đời mình để làm một chiến công” và để rồi khi trở về với cuộc sống đời thường, sông Hương lại là một người con gái dịu dàng. Và cuối cùng, sông Hương chính là dòng sông của thi ca, là một dòng sông đẹp và là nguồn cảm hứng của biết bao nhà thơ, nhà văn. Dòng sông ấy không bao giờ lặp lại mình trong các sáng tác của các nghệ sĩ, mỗi nhà thơ lại có những cảm nhận riêng về nó. Ta có thể bắt gặp những sông Hương với vẻ đẹp khác nhau trong thơ của Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà huyện Thanh Quan…

Tóm lại, bằng vốn hiểu biết hướng nội, văn phong mê đắm, tài hoa cùng tình yêu say đắm với sông Hương, với xứ Huế mộng mơ, Hoàng Phủ Ngọc Tường qua bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” đã thể hiện một cách hấp dẫn, sinh động vẻ đẹp của sông Hương.

-HẾT BÀI 1-

Tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông? không chỉ gợi ra những hình dung về dòng sông Hương xinh đẹp, mộng mơ của xứ Huế mà còn thể hiện được vốn am hiểu sâu sắc, tình cảm gắn bó sâu nặng và cả nét tài hoa nghệ sĩ của người cầm bút. Tiếp tục tìm hiểu về tùy bút này, bên cạnh bài Phân tích tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông, các em có thể tìm hiểu thêm về hình tượng dòng sông hương cũng như chất trữ tình đậm nét trong tác phẩm qua việc tham khảo: Hình tượng sông Hương trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông, Vẻ đẹp trữ tình của hình tượng dòng sông qua tác phẩm Người lái đò sông đà và Ai đã đặt tên cho dòng sông, Cái tôi trữ tình của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông, Phân tích Hành trình đi tìm vẻ đẹp của sông Hương nơi đầu nguồn trong đoạn Ai đã đặt tên cho dòng sông.

3. Phân tích bài Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường, mẫu số 3:

Hoàng Phủ Ngọc Tường không phải là nhà văn gốc Huế, ông vốn gốc người Quảng Trị, nhưng từ khi sinh ra ông đã ở Huế và cho đến tận cuối đời ông vẫn gắn bó với đất Huế. Có lẽ cũng chính vì thế mà nhà văn có một tình yêu và sự nghiên cứu rất sâu sắc về văn hóa, lịch sử, địa lý của xứ Huế, là cơ sở vững chắc để viết được bài tùy bút này xuất sắc đến vậy. Nhà văn luôn sáng tác với một phong cách nghệ thuật riêng biệt, tác phẩm của ông luôn mang một sức liên tưởng dồi dào và lối hành văn mê đắm, hài hòa, kết hợp nhuần nhuyễn giữa cái chất trữ tình và trí tuệ, giữa nghị luận sắc bén và niềm suy tư đa chiều. Chính những đặc điểm ấy ở nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường mà nền văn học Việt Nam mới có được những trang bút ký tuyệt vời có giá trị sâu sắc cho đến tận ngày hôm nay.

Tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông được viết vào ngày 4-1-1981, tại Huế, được in trong tập sách cùng tên, bài bút gồm có ba phần, đoạn trích chúng ta được học nằm ở phần mở đầu, chủ yếu nói về vẻ đẹp thơ mộng trữ tình của dòng Hương giang lững lỡ giữa trời Huế mộng mơ.

Hoàng Phủ Ngọc Tường viết những trang bút ký này bằng tất cả tình yêu thương cùng cảm xúc dâng trào của mình trong nỗi niềm với Huế. Hình ảnh sông Hương hiện lên như hình ảnh một cô gái Huế xinh đẹp, diễm tình, mái tóc đen dài như suối, tính cách của cô gái mang đầy màu sắc mới mẻ, có cá tính lúc mạnh lúc dịu dàng uyển chuyển.

Mở đầu, dưới sự am tường sâu sắc về địa lý, tác giả đem đến cho người đọc người nghe cái vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên đa dạng phong phú cùng sức quyến rũ của dòng sông. Sông Hương được nhìn nhận trên vẻ đẹp cảnh quan địa lý của xứ Huế và ngược lại vẻ xinh đẹp của thiên nhiên hai bên bờ sông cũng được dòng sông nâng đỡ làm nổi bật hẳn, giữa chúng là sự tương hỗ, phụ trợ cho nhau tạo nên một vẻ đẹp rất Huế, rất thơ mộng. Sông Hương chảy qua ba đoạn lớn, sông Hương chảy giữa lòng Trường Sơn, sông Hương chảy ở ngoại vi thành phố Huế, cuối cùng là sông Hương chảy qua thành phố, và chính lúc lúc này dòng Hương Giang đã in bóng cái vẻ đẹp tuyệt mỹ của kinh thành Phú Xuân.

Sông Hương trong không gian núi rừng Trường Sơn, in bóng những vẻ đẹp mà núi rừng Trường Sơn đã tạo nên, đã góp phần hình thành nên dòng sông xinh đẹp. Và để làm rõ điều này tác giả đã đưa vào bài bút ký ba hình ảnh so sánh và nhân hóa đặc biệt ấn tượng, “sông Hương như một bản trường ca của rừng già”, một hình ảnh so sánh hết sức độc đáo mới lạ, cho thấy cái cá tính của tác giả trong việc liên tưởng rất phong phú và mạnh mẽ đậm chất Hoàng Phủ Ngọc Tường. Sông Hương mang cái chất hào hùng, dài bất tận, nằm giữa lòng Trường Sơn với bộ mặt vừa hùng vĩ vừa hùng tráng, cũng rất đỗi trữ tình. Tất cả thể trong cái nhịp chảy của nó “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”, “mãnh liệt qua những ghềnh thác”, “cuộn xoáy như những cơn lốc”, tác giả sử dụng những động từ mạnh để nhấn mạnh cái hùng tráng của dòng sông. Nhưng không chỉ thế dòng sông cũng chẳng kém phần thơ mộng trữ tình khi chảy qua “những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng” và giữa cái cảnh sắc ấy dòng sông lại mang những phẩm chất khác hẳn “dịu dàng và say đắm”. Cả dòng sông tồn tại như một sinh thể mang những nét tính cách đối lập nhau nhưng vẫn rất hài hòa tạo nên một vẻ đẹp đa dạng phong phú, một sức sống mãnh liệt cho dòng Hương giang.

Nhưng chưa dừng lại ở đó, tự cảm thấy vẫn chưa lột tả hết được cái vẻ đẹp, cái tính cách của dòng sông ở đoạn này, nên nhà văn dùng tiếp một hình ảnh nhân hóa đầy sáng tạo, tác giả so sánh sông Hương giống như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, giống như bộ tộc sống du mục, tự do mạnh mẽ có phần hoang dại, làm ta liên tưởng đến những cô gái với vũ khúc tình tứ, cháy bỏng, say mê lòng người. Dòng sông qua miêu tả của tác giả trở nên có cá tính và tâm hồn khoáng đạt, chính rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Cái cá tính và tâm hồn ấy lại chính là thứ mà dòng sông muốn giấu đi và ẩn mình trong núi ngàn sâu thẳm, ngay khi ra khỏi rừng già, nó đã lập tức kết thúc phần đời hùng tráng ấy tại cửa rừng và ném chìa khóa vào lòng sâu của vực thẳm dưới núi Kim Phụng. Việc Hoàng Phủ Ngọc Tường tìm đến được vùng thượng nguồn con sông, thể hiện cái sự kỳ công, lòng khám phá không ngừng, cái sự tinh tế trong cảm nhận của nhà văn, thể hiện được quá trình lao động nghệ thuật công phu và khó nhọc của tác giả.

Ngay sau khi ra khỏi rừng già sông Hương đã vặn mình và khoác lên mình một tấm áo với nét đẹp hoàn toàn mới lạ, khiến cho chúng ta hơi ngỡ ngàng, bối rối. Tác giả so sánh vẻ đẹp của sông Hương như “người mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở”, mang trong mình vẻ đẹp dịu dàng đầy trí tuệ, nuôi dưỡng những đứa con xứ Huế, bồi đắp nên nền văn hóa hai bên bờ sông cho cố đô băng dòng phù sa ngọt ngào, ấm áp. Sự lặng lẽ chảy, lặng lẽ cống hiến bồi đắp phù sa để hình thành nên nền văn hóa rực rỡ, giống như một người mẹ hiền lúc nào cũng âm thầm, hi sinh chịu đựng, tất cả vì những đứa con thân yêu, người mẹ ấy chẳng đòi hỏi gì, chỉ mong sao con mình khôn lớn, nay mai tỏa khắp phương trời. Đến đây tác giả đã thực sự thành công khi biến một dòng sông vốn vô tri vô giác, nay đã trở thành một sinh thể có cảm xúc, có cá tính, biết hi sinh như một con người thực thụ, để lại cho người đọ người nghe những ấn tượng vô cùng sâu sắc về dòng sông.

Bài văn mẫu Phân tích tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Xem thêm : 10 tỉnh, thành có dân số lớn nhất Việt Nam

Hết phần chảy ở giữa Trường Sơn, sông Hương bắt đầu một giai đoạn mới trong cuộc đời của mình ở vùng ngoại vi kinh thành Huế, đi qua vùng Châu Hóa đầy hoa dại, hết sức lãng mạn, hết sức thi vị. Mang vẻ đẹp của “người gái đẹp”, trong cảm nhận của nhà văn cô gái ấy đang nằm ngủ mơ màng, thì người tình mong đợi đến và đánh thức. Sở dĩ tác giả có liên tưởng như vậy là bởi dòng sông khúc này nước chảy rất êm đềm. Hành trình về xuôi, hành trình chảy ra cửa biển Thuận An của sông Hương giờ đây giống như một cuộc tìm kiếm có ý thức, tìm kiếm người tình trong mộng. Thế nên đoạn chảy này được tác so sánh như cuộc tìm kiếm và đuổi bắt, hào hoa và đầy đam mê. Đây là hành trình của những người yêu nhau tìm về với nhau, là hành trình của nàng công chúa đi tìm chàng hoàng tử trong mơ. Dòng sông mang trong mình đầy đủ những sức sống mới những vóc dáng mới, chuyển dòng một cách liên tục, “vòng giữa những khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm”. Tác giả ngắm nhìn dòng sông mà tưởng tượng đến “người gái đẹp” đang phô ra những đường cong quyến rũ đầy hấp dẫn của mình, đây là dòng liên tưởng đầy sáng tạo và mạnh mẽ của nhà văn.

Sông Hương khi đi qua vùng Châu Hóa không chỉ mang vẻ đẹp mềm mại quyến rũ của người con gái mà còn mang những vẻ đẹp rất đa dạng và phong phú. “Có khi sắc nước trở nên xanh thẳm”, “mềm như tấm lụa”, một vẻ đẹp mềm mại, yên bình đến thế. Rồi dòng sông khi đi qua những ngọn đồi, mặt nước phản quang thành những mảng màu rực rỡ, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”, thật kỳ thú và dòng Hương Giang như một bức tranh nhiệm màu, đặc sắc vô cùng. Khi sông Hương đi qua những lăng tẩm thì lại trở nên trầm mặc, cổ thi, tạo cảm giác như dòng sông Hương đang chiêm nghiệm, thành kính, suy nghĩ về lịch sử của những ông hoàng bà chúa xưa kia đã từng huy hoàng như thế nào, và rồi ông Hương bỗng bừng sáng, trẻ trung hơn hẳn khi nghe thấy âm thanh của thành phố.

Cuối cùng tác giả đem đến cảnh sông Hương nằm trong vòng tay của kinh thành Huế như người con gái đang e ấp trong vòng tay của người thương, và lúc chuẩn bị rời xa người yêu. Nhà văn thật tài tình khi sáng tác ra những hình ảnh độc đáo “chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như vành trăng non”, gợi ra một mối tình mới chớm của người con gái Huế. Rồi thì “dòng sông mềm hẳn đi như tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”, như tấm lòng thẹn thùng, bẽn lẽn của cô gái Huế trong tình yêu đầu đời.

Tác giả so sánh sông Hương như một điệu “slow” của xứ Huế, chậm rãi, như một “mặt hồ yên tĩnh”, “điệu chảy lặng lờ của nó ngang qua thành phố… Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”, những câu văn mang theo âm nhạc chậm chạp hòa vào lòng người đọc, du dương, mềm mại, ý nhị, một sức liên tưởng đầy thi vị, lãng mạn. Rồi thì nhà văn lại tiếp tục có những liên tưởng mới hết sức thú vị “sông Nê-va cuốn trôi những phiến băng lô xô”, “mỗi phiến băng chở một con hải âu nghịch ngợm đứng co lên một chân, thích thú với chiếc thuyền xinh đẹp của chúng”. Tác giả muốn hóa mình thành con chim hải âu trôi nhanh ra biển trên chiếc tàu thủy tinh ấy, rồi cuối cùng chẳng kịp nói lời tạm biệt với lũ bạn trên bờ vì tàu trôi nhanh quá, thế tác giả mới thấm thía nhớ về sông Hương và “chợt thấy quý cái điệu chảy lặng lờ của nó khi đi qua thành phố”. Kiểu chảy lững lờ ấy khiến ta liên tưởng đến một cô gái, bẽn lẽn nửa muốn đi, nửa lại muốn ở, chẳng nỡ rời xa vòng tay yêu dấu của người thương, lòng đầy vấn vương. Với lối viết sinh động và sáng tạo, tác giả biến dòng Hương giang thành một “nàng thơ” vừa cá tính lại vừa e ấp, dịu dàng đắm mình trong tình yêu cùng chàng trai xứ Huế mộng mơ.

Hơn thế nữa sông Hương còn là nhân chứng cho lịch sử biết bao thăng trầm hưng thịnh của cố đô Huế “vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân”, những dấu ấn, những sự kiện không bao giờ có thể lãng quên của dân tộc Việt Nam, đều được sông Hương chứng kiến và ghi lòng tạc dạ. Sông Hương chính là biểu tượng đẹp đẽ nhất xây dựng cho Huế một hình ảnh xinh đẹp thơ mộng, suốt mấy nghìn năm văn hiến của đất nước. Một vẻ đẹp lặng lờ, ẩn sâu trong đó là nét cá tính, sông Hương đã có từ lâu nhưng nó chưa bao giờ già cỗi, nó vẫn mang trong mình nhiệt huyết yêu đương của cô gái đang độ xuân thì.

Bằng óc sáng tạo, liên tưởng tài tình, sự quan sát tỉ mỉ, tinh thế, sự am hiểu tinh tường về các kiến thức xã hội, văn hóa của xứ Huế tác giả Hoàng phủ Ngọc Tường đã cho ra đời một tác phẩm bút ký thật đặc sắc, như họa vào lòng người đọc người nghe một bức tranh Huế và sông Hương tuyệt đẹp, vẻ đẹp vừa gần gũi, lại thiêng liêng, nhưng cũng rất dịu dàng e lệ. Tất cả như hướng độc giả đến cái khao khát một lần được về thăm Huế, đứng trên cây cầy Tràng Tiền vắt ngang sông Hương mà chiêm ngưỡng dòng sông cho thỏa nỗi lòng.

Hoàng Phủ Ngọc Tường, một danh nhân văn chương, nhà nghiên cứu văn hóa, đã khắc sâu dấu ấn của mình trong lịch sử văn hóa Việt Nam. Ông là người sáng tạo với phong cách nghệ thuật độc đáo, mở đường cho thể kí Việt Nam lên tầm cao mới trong văn học. Bài ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một trong những tác phẩm xuất sắc của ông, được công bố lần đầu vào năm 1986. Nó là minh chứng cho sự tài năng nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường, thể hiện sự uyên bác, thơ mộng và giàu trí tưởng tượng.

Dòng sông Hương trở thành tâm điểm để nhà văn thể hiện tình cảm và là đối tượng của sự sáng tạo trong việc thể hiện bản thân. Là biểu tượng của Huế, sông Hương là đối tượng nghiên cứu quan trọng, tạo nên vẻ đẹp tinh tế của vùng đất này. Sông Hương được nhìn nhận từ nhiều góc độ, từ địa lý đến lịch sử và qua thế giới văn hóa và thơ ca.

Ở góc độ địa lý, Hoàng Phủ Ngọc Tường trực tiếp khám phá sông Hương từ thượng nguồn để khám phá những vẻ đẹp đặc sắc. Nó là dòng sông mối quan hệ mật thiết với dãy Trường Sơn. Có lẽ vì vậy mà nó giống như ‘bản trường ca của rừng già với tiết tấu hùng tráng, mãnh liệt’. Sông Hương khi ‘rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt vượt qua ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc dưới đáy vực sâu’. Sông Hương mang dáng vẻ trữ tình hiện đại ‘lúc dịu dàng, say đắm giữa những rặng dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.’ Hoàng Phủ Ngọc Tường tận dụng biện pháp nhân hóa để người đọc cảm nhận Sông Hương như ‘cô gái Di- gan phóng khoáng và man dại’ với ‘bản lĩnh gan dạ, tâm hồn tự do và trong sáng’, làm cho dòng sông nổi bật với vẻ đẹp cá tính và hùng vĩ. Nhà văn sử dụng hàng loạt từ ngữ và tính từ mạnh mẽ: ‘rầm rộ’, ‘mãnh liệt’, ‘cuộn xoáy’, ‘dịu dàng’, ‘say đắm’, ‘gan dạ’, ‘tự do’ để miêu tả từng tình trạng biến đổi của dòng sông. Tác giả cũng sử dụng so sánh táo bạo, đặc biệt đầy hình ảnh: Sông là ‘bản trường ca của rừng già’, là ‘cô gái Di- gan’, là ‘người mẹ phù sa’. Ông nhân hóa sông trong tưởng tượng với một cô gái, một liên tưởng tinh tế và ấn tượng làm cho bức tranh về Sông Hương trở nên sâu sắc và đa chiều.

Dòng sông Hương đồng hành cùng nền văn hóa Huế đã được thể hiện rõ trong Phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông

Trước khi bước chân vào đất kinh thành Huế, sông Hương trở thành tình nhân trung thành, dịu dàng. Nàng sông là hình ảnh đẹp như mơ, nằm giữa cánh đồng Châu Hóa rợp hoa dại. Sông đã biến đổi bản thân, lột xác thành hình dáng mềm mại như tấm lụa, sắc màu từ xanh sớm, vàng trưa đến tím chiều, dòng chảy êm đềm. Sông Hương hiện lên như triết lý, như cô gái Di – gan. Rời khỏi vùng núi, sông Hương hồi sinh như nàng tiên trẻ trung, hăng say khám phá. Khi chạm vào thành phố Huế, sông Hương hòa mình vào vẻ đẹp xanh bất tận của Kim Long. Dòng sông mềm mại uốn cong như tiếng ‘vâng’ của tình yêu. Sông Hương, người tình duy nhất thuộc về thành phố, tự hào của xứ Huế, đánh thức linh hồn dân tộc với những đóng góp lịch sử, khác biệt so với những dòng sông khác như ánh lửa thuyền chài của linh hồn Mô – tê xưa cũ trong đêm sương.

Sông Hương được nhìn nhận đặc biệt trong sự khám phá của các nhà văn, mang đôi chút lẳng lơ, kín đáo của tình yêu. Bằng con mắt của hội họa, sông Hương và những nhánh sông tạo nên vẻ cổ kính của cố đô. Từ góc độ âm nhạc, sông Hương như điệu nhạc ‘slow’ dành cho Huế, sâu lắng, trữ tình. Với tình cảm đa dạng, sông Hương là người tình dịu dàng và trung thành, được nhìn nhận ở nhiều khía cạnh khác nhau. Dưới bàn tay của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương trở thành hình ảnh quay về với Huế, như lời nói của người con gái đi qua nửa cuộc đời để tìm thấy tình yêu đích thực. Sông Hương làm cho Huế đẹp một cách yên bình và trầm lặng.

Sông Hương, dòng sông mang tính lịch sử quan trọng. Nó được khám phá trong ‘Dư địa chí’ của Nguyễn Trãi, với tên gọi Linh Giang. Sông đã chiến đấu để bảo vệ biên giới phía Nam Tổ quốc qua các thời kỳ lịch sử. Nó chứng kiến những sự kiện lịch sử đầy biến động, từ Cách mạng tháng Tám đến mùa xuân Mậu Thân 1986. Sông Hương là chứng nhận sống động của thời gian.

Không chỉ được nhìn từ góc độ địa lí, lịch sử, sông Hương còn được đánh giá từ góc độ văn hóa và thơ ca. Với cách tiếp cận âm nhạc, tác giả kết nối sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế: “Sông Hương trở thành người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. Hoàng Phủ Ngọc Tường thậm chí liên kết sông Hương với việc nghe hát trên dòng sông. Ông làm chứng minh rằng ‘Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế được sinh ra trên mặt nước của dòng sông này trong một khoang thuyền nào đó giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya’. Từ góc độ văn hóa, nghệ sĩ tưởng tượng về đại thi hào Nguyễn Du, về Kiều: “Trong như tiếng hạc bay qua – Đục như tiếng suối mới sa nửa vời”. Sông Hương xuất hiện trong mối quan hệ với tiếng chuông chùa và tiếng nước vỗ vào mạn thuyền, tạo ra những điệu hò dân gian. Nhà văn thậm chí kết nối với truyện Kiều của Nguyễn Du, nơi có truyền thống nhã nhạc cung đình, đó là nguồn cảm hứng cho văn chương và văn hóa.

Sông Hương, mảnh đất thơ ca, luôn giữ vẻ đẹp mới mẻ qua mắt của các nhà thơ. Hoàng Phủ Ngọc Tường chạm nhẹ vào những dòng thơ xanh của Tản Đà, tô điểm bằng hình ảnh sông trắng và lá xanh biếc. Điều này chứng minh tâm hồn nhạy cảm của nhà văn. Sông Hương xuất hiện hùng tráng như ‘kiếm dựng trời xanh’ trong bài thơ của Cao Bá Quát, và buồn bã như niềm đau vạn cổ trong thơ Bà Huyện Thanh Quan. Đặc biệt, tác giả thấy sự kỳ diệu khi đặt sông Hương vào bối cảnh của Kiều, tạo nên một dấu ấn riêng về phong cách nghệ thuật giàu thơ mộng.

“Ai đã đặt tên cho dòng sông ?” là tác phẩm nổi bật về sông Hương của xứ Huế, thể hiện cái ‘tôi’ độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nghệ sĩ tài hoa này mô tả sông Hương ở nhiều khía cạnh, từ âm nhạc và thơ ca đến lịch sử, văn hóa. Sông Hương trở thành biểu tượng trữ tình và thơ mộng, kết nối mạch thời gian và văn hóa Huế. Cái ‘tôi’ uyên bác của tác giả hiện rõ qua sự sáng tạo đa ngành và sử dụng tri thức đa dạng để diễn đạt vẻ đẹp của dòng sông. Tác phẩm thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả đối với quê hương và nhấn mạnh cái ‘tôi’ nặng trĩu với xứ Huế.

Đoạn văn tả ngắn và thơ mộng về sông Hương hiện lên sắc nét qua góc độ thơ ca. Tác giả linh hoạt kết hợp kể chuyện và mô tả, sử dụng kỹ thuật nghệ thuật như nhân hóa, so sánh, ẩn dụ để tạo nên hình ảnh sống động của sông. Bằng từ ngữ phong phú và đa dạng, bài kí ‘Ai đã đặt tên cho dòng sông?’ truyền đạt tinh thần và tính cách của sông Hương, từ vật vô tri vô giác trở nên sống động, đầy hồn, với những biến hóa dịu dàng và mạnh mẽ.

Tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” thể hiện lòng yêu thương sâu sắc đối với quê hương và con người Huế. Tác phẩm này chứng tỏ vốn hiểu biết rộng lớn của tác giả về văn hóa, nghệ thuật. Bài kí khẳng định thành công của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong lĩnh vực bút kí và thể hiện cái ‘tôi’ cá nhân độc đáo, trữ tình. Tác giả đưa đến bài học về tình yêu thiên nhiên, quê hương, và dành toàn bộ tâm huyết để theo dõi sự thay đổi của sông Hương, đem đến những so sánh táo bạo với hình ảnh cô gái Di – gan, người mẹ phù sa, và người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya.

Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp