Biến dị tổ hợp là gì? Nguyên nhân, ý nghĩa của biến dị tổ hợp

Bạn có đang thắc mắc thế nào là biến dị tổ hợp? Đặc điểm, nguyên nhân, điều kiện xảy ra, kết quả và ý nghĩa của biến dị tổ hợp là gì? Biến dị tổ hợp có vai trò như thế nào? Ở bài viết này, Dinhnghia sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc về biến dị tổ hợp (Sinh học 9)!

Biến dị tổ hợp là gì?

Khái niệm biến dị tổ hợp

Biến dị tổ hợp là sự kết hợp các yếu tố di truyền từ cả cha và mẹ trong quá trình sinh sản tạo ra thế hệ con cái với kiểu gen và kiểu hình khác biệt so với bố mẹ của chúng.

Bạn đang xem: Biến dị tổ hợp là gì? Nguyên nhân, ý nghĩa của biến dị tổ hợp

Xét về nguồn gốc, biến dị tổ hợp hình thành từ quá trình giao phối giữa hai cá thể. Tuy nhiên, từ góc độ cơ chế, biến dị tổ hợp lại xuất phát từ quá trình phân li độc lập của các gen trong quá trình tạo giao tử, khi các gen tổ hợp một cách tự do.

Một số ví dụ về biến dị tổ hợp

Biến dị tổ hợp mang đến sự đa dạng gen và kiểu hình không ngờ trong thế giới tự nhiên. Dưới đây là một số ví dụ điển hình:

• Con người: Mỗi người chúng ta là kết quả của biến dị tổ hợp. Chúng ta kế thừa các đặc điểm di truyền từ cả bố và mẹ. Sự kết hợp độc đáo của các gen này tạo nên một cá nhân duy nhất với kiểu hình riêng biệt, từ màu mắt, kiểu tóc đến chiều cao.
• Chó: Sự đa dạng của các giống chó, từ chó cảnh nhỏ như Chihuahua đến chó săn lớn như Labrador, là kết quả của biến dị tổ hợp cùng với sự lựa chọn nhân tạo. Mỗi giống chó có sự kết hợp gen độc đáo tạo nên hình dáng, kích thước, tính cách và khả năng khác nhau.
• Trái cây lai: Các loại trái cây lai như táo Fuji, nho không hạt, hay dưa lưới là ví dụ của biến dị tổ hợp trong lai tạo cây trồng. Những loại trái cây này được phát triển thông qua việc kết hợp các gen từ các loại cây khác nhau để cải thiện hương vị, kích thước hoặc đặc tính bảo quản.

Nguyên nhân xuất hiện biến dị tổ hợp

Có 3 nguyên nhân chính dẫn đến sự xuất hiện của biến dị tổ hợp, đó là:

• Biến dị tổ hợp phát sinh từ hoán vị gen.
• Quá trình tạo ra giao tử tạo nên biến dị tổ hợp.
• Biến dị tổ hợp xuất hiện bởi sự kết hợp gen xảy ra trong quá trình thụ tinh.

Có thể giải thích cả 3 nguyên nhân trên là do các cặp gen nằm trên các cặp nhiễm sắc thể (NST) tương đồng khác nhau, nên trong quá trình giảm phân và thụ tinh, khi các cặp NST tương đồng phân ly một cách độc lập và kết hợp một cách tự do, các cặp gen cũng sẽ phân ly độc lập và tự do kết hợp tương tự.

Đặc điểm của biến dị tổ hợp

Biến dị tổ hợp là một quá trình di truyền quan trọng và có những đặc điểm, biểu hiện sau:

• Kiểu hình đa dạng: Biến dị tổ hợp tạo ra các kiểu hình mới và đa dạng trong thế hệ sau. Ví dụ, trong quần thể người, sự kết hợp gen của cha và mẹ tạo ra con cái với đặc điểm hình thái, tính cách, sức khỏe khác nhau.
• Phân li độc lập và tổ hợp tự do: Các gen trên các cặp nhiễm sắc thể tương đồng phân li một cách độc lập và tổ hợp tự do trong quá trình giảm phân, dẫn đến sự phối hợp gen ngẫu nhiên trong quá trình thụ tinh.
• Biến dị không dự đoán trước: Không thể dự đoán chính xác kiểu gen và kiểu hình của thế hệ sau do sự kết hợp ngẫu nhiên của gen.
• Tạo ra tiềm năng di truyền: Biến dị tổ hợp tạo ra tiềm năng cho sự thích nghi và tiến hóa của các loài. Điều này đặc biệt quan trọng trong lựa chọn tự nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học.
• Ứng dụng trong chọn giống: Trong nông nghiệp và chăn nuôi, biến dị tổ hợp được sử dụng để phát triển các giống mới với đặc điểm mong muốn, như khả năng chống chịu sâu bệnh, năng suất cao, hoặc chất lượng thịt tốt.
• Giảm nguy cơ bệnh di truyền: Biến dị tổ hợp cũng giúp giảm nguy cơ di truyền các bệnh gen lặn do sự pha trộn gen từ cha mẹ.

Những đặc điểm này cho thấy vai trò quan trọng của biến dị tổ hợp trong sinh học và di truyền học.

Biến dị tổ hợp có ý nghĩa gì?

Trong chọn giống

Biến dị tổ hợp có ý nghĩa quan trọng trong chọn giống, nó tạo ra sự đa dạng genetik cần thiết để phát triển các giống mới với đặc tính mong muốn, cải thiện năng suất, khả năng chống chịu bệnh và thích nghi với môi trường, đồng thời giảm thiểu nguy cơ di truyền các bệnh.

Trong tiến hóa

Biến dị tổ hợp có ý nghĩa quan trọng trong tiến hóa bởi nó tạo ra sự đa dạng genetik, từ đó cung cấp nguồn nguyên liệu cho quá trình chọn lọc tự nhiên, giúp các loài phát triển các tính trạng thích nghi với điều kiện môi trường thay đổi, tăng cường khả năng sinh tồn và phát triển.

Vai trò của biến dị tổ hợp

Biến dị tổ hợp đóng một vai trò trọng yếu trong chọn giống, vì nó giúp duy trì các gen có lợi và loại bỏ những gen không mong muốn, qua đó làm cho sự đa dạng gen luôn phong phú. Đây cũng là nguồn nguyên liệu biến dị di truyền quan trọng, cần thiết cho quá trình tiến hóa.

Nhờ biến dị tổ hợp, một loài hoa đơn sắc có thể biến đổi thành nhiều loài hoa với đủ màu sắc và hương thơm khác nhau. Điều này làm cho biến dị tổ hợp trở thành một phương pháp lai giống hiệu quả, tạo ra giá trị nhanh chóng.

Biến dị tổ hợp, với sự đa dạng và phong phú của mình, không chỉ quan trọng trong tiến hóa mà còn trong việc chọn lọc giống, giúp giữ lại các gen có ích và loại bỏ những gen không mong muốn. Điều này góp phần đáp ứng các nhu cầu của đời sống con người.

Một số câu hỏi về biến dị tổ hợp (Sinh học 9)

Câu 1: Biến dị tổ hợp là gì?

• A. Là loại biến dị di truyền phát sinh ở thế hệ lai do sự tổ hợp lại các nhân tố di truyền của P.
• B. Sự xuất hiện các tổ hợp mới của các tính trạng ở bố mẹ trong quá trình lai giống.
• C. Sự tổ hợp lại các tính trạng của bố mẹ làm xuất hiện các kiểu hình mới.
• D. Cả A, B và C.

Đáp án: A

Câu 2: Hình thức sinh sản tạo ra nhiều biến dị tổ hợp ở sinh vật là:

• A. Sinh sản vô tính
• B. Sinh sản sinh dưỡng
• C. Sinh sản hữu tính
• D. Sinh sản nảy chồi

Xem thêm : Các trường đại học có ngành kiến trúc ở TP.HCM

Xem thêm : [GIẢI ĐÁP] Win bản quyền có thời hạn không? Win 10 hết hạn có sao không?

Đáp án: C

Câu 3: Kết quả của biến dị tổ hợp do lai trong chọn giống là:

• A. Tạo ra nhiều giống vật nuôi, cây trồng cho năng suất cao.
• B. Tạo ra sự đa dạng về kiểu gen trong chọn giống vật nuôi, cây trồng.
• C. Chỉ tạo sự đa dạng về kiểu hình của vật nuôi, cây trồng trong chọn giống.
• D. Tạo ra nhiều giống vật nuôi, cây trồng phù hợp với điều kiện sản xuất mới.

Đáp án: B

Câu 4: Trong chọn giống vật nuôi, phương pháp thường được dùng để tạo ra các biến dị tổ hợp là:

• A. Gây đột biến bằng sốc nhiệt.
• B. Gây đột biến bằng cônsixin.
• C. Chiếu xạ bằng tia X.
• D. Lai hữu tính.

Đáp án: D

Câu 5: Tại sao biến dị tổ hợp chỉ xảy ra trong sinh sản hữu tính?

• A. Vì thông qua giảm phân (phân li độc lập, tổ hợp tự do của các cặp tương ứng) đã tạo ra sự đa dạng của các giao tử
• B. Vì trong thụ tinh, các giao tử kết hợp với nhau một cách ngẫu nhiên đã tạo ra nhiều tổ hợp gen
• C. Vì trong quá trình giảm phân đã có những biến đổi của các gen
• D. Cả A và B đúng

Đáp án: D

Câu 6: Tạo giống thuần chủng bằng phương pháp dựa trên biến dị tổ hợp chỉ áp dụng có hiệu quả với:

• A. Bào tử, hạt phấn
• B. Vật nuôi, vi sinh vật
• C. Cây trồng, vi sinh vật
• D. Vật nuôi, cây trồng

Đáp án: D

Câu 7: Để tạo ra nguồn biến dị tổ hợp người ta thường sử dụng phương pháp:

• A. Lai hữu tính
• B. Gây đột biến
• C. Chọn lọc các biến dị
• D. Tạo dòng thuần chủng

Đáp án: A

Câu 8: Cho biết các công đoạn được tiến hành trong chọn giống như sau:

1. Chọn lọc các tổ hợp gen mong muốn

2. Tạo dòng thuần chủng có kiểu gen khác nhau

3. Lai các dòng thuần chủng với nhau

4. Tạo dòng thuần chủng có kiểu gen mong muốn

Hãy sắp xếp các bước theo thứ tự đúng.

• A. 1, 2, 3, 4
• B. 4, 1, 2, 3
• C. 2, 3, 1, 4
• D. 2, 3, 4, 1

Xem thêm : Các trường đại học có ngành kiến trúc ở TP.HCM

Xem thêm : [GIẢI ĐÁP] Win bản quyền có thời hạn không? Win 10 hết hạn có sao không?

Đáp án: C

Câu 9:Xét các kết luận sau:

(1) Liên kết gen hoàn toàn hạn chế sự xuất hiện biến dị tổ hợp

(2) Các cặp gen càng nằm ở vị trí gần nhau thì tần số hoán vị gen càng cao

(3) Số lượng gen nhiều hơn số lượng NST nên liên kết gen là phổ biến

(4) Hai cặp gen nằm trên hai cặp NST khác nhau thì không liên kết với nhau

(5) Số nhóm gen liên kết bằng số NST đơn có trong tế bào sinh dưỡng.

Có bao nhiêu kết luận đúng ?

• A. 5
• B. 4
• C. 2
• D. 3

Đáp án: D. Các ý đúng là: (1), (3), (4).

Câu 10: Đột biến gen có những điểm nào giống biến dị tổ hợp?

• A. Đều thay đổi về cấu trúc gen
• B. Đều cung cấp nguyên liệu cho quá trình chọn giống và tiến hoá
• C. Đều là biến dị di truyền
• D. B và C đều đúng

Đáp án: B

Câu 11: Quy luật di truyền làm hạn chế biến dị tổ hợp là?

• A. Tương tác gen
• B. Phân li độc lập
• C. Hoán vị gen
• D. Liên kết gen

Đáp án: D

Câu 12: Những cơ chế nào sau đây để tạo ra các biến dị tổ hợp ở những loài sinh sản hữu tính?

• A. Sự phân li độc lập của các cặp gen trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp tự do của các giao tử trong quá trình thụ tinh
• B. Sự phân li đồng đều các cặp gen trong quá trình nguyên phân
• C. Sự phân li đồng đều các cặp gen trong quá trình nguyên phân và sự phân li độc lập các cặp gen trong quá trình phát sinh giao tử
• D. Sự phân li đồng đều các cặp gen trong quá trình nguyên phân và sự tổ hợp tự do của các giao tử trong quá trình thụ tinh.

Đáp án: A

Xem thêm:

• Di truyền liên kết không hoàn toàn là gì? Giải thích về thí nghiệm của Moocgan
• Cơ sở tế bào học của hoán vị gen là gì? Đặc điểm của hoán vị gen
• Lai hai cặp tính trạng là gì? Một số bài tập lai hai cặp tính trạng sinh học 9

Trên đây là các thông tin về khái niệm, ví dụ, nguyên nhân xảy ra và đặc điểm của biến dị tổ hợp. Mong rằng những thông tin trên hữu ích với bạn. Nếu thấy hay hãy chia sẻ bài viết đến bạn bè, người thân cùng theo dõi nhé!

Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp