Dân chủ là viết tắt của dân chủ hoặc quyền dân chủ. Dân chủ là chế độ chính trị trong đó tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân và do nhân dân thực hiện trực tiếp hoặc thông qua các đại biểu do nhân dân bầu ra. Vậy đặc điểm của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là gì?
1. Khái niệm dân chủ
Dân chủ là viết tắt của dân chủ hoặc quyền dân chủ. Dân chủ là chế độ chính trị trong đó tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân và do nhân dân thực hiện trực tiếp hoặc thông qua các đại biểu do nhân dân bầu ra.
Chế độ dân chủ được xác lập từ rất sớm trong thời kỳ chiếm hữu nô lệ ở Cộng hòa Aphina. đánh giá sự phát triển tiến bộ trong lịch sử xã hội loài người, nhằm đấu tranh chống chế độ nô lệ, chế độ quân chủ mà cơ bản là độc đoán, quyết định mọi vấn đề của đất nước. Tại Cộng hòa Aphina, vai trò chính trong quản lý nhà nước của Quốc hội được thành lập để giải quyết mọi vấn đề chính sách đối nội và đối ngoại của đất nước. Tất cả những người có thẩm quyền của Nhà nước Aphina đều do người dân bầu ra và có thể thay đổi, bãi nhiệm theo nguyên tắc đa số. Tất cả công dân nam của Aphina trên 20 tuổi đều đủ điều kiện tham gia Hội nghị toàn quốc. Phụ nữ, người nước ngoài, nô lệ được trả tự do và nô lệ không được phép hưởng các quyền chính trị ở bang Aphina. Như vậy, nền dân chủ cộng hòa ở Aphina là nền dân chủ thiểu số chủ nô.
Nền dân chủ tư sản ra đời cùng với thắng lợi của các cuộc cách mạng tư sản ở các nước châu Âu. Chế độ dân chủ tư sản đã mang lại những bước tiến vượt bậc so với chế độ chuyên chế phong kiến trước đây. Lênin khẳng định: “Nền cộng hòa nghị viện tư sản, phổ thông đầu phiếu này là một tiến bộ lớn xét từ quan điểm phát triển xã hội trên phạm vi thế giới”, “Không có nghị viện thì không có bầu cử… Tất nhiên, sự phát triển của giai cấp công nhân không thể đạt được”.
Mặc dù có vai trò quan trọng như vậy nhưng nền dân chủ tư sản vẫn là một hình thức thống trị chính trị của giai cấp tư sản, một nền dân chủ hình thức, bị cắt xén, thiểu số. Phần lớn những người lao động nghèo bị hạn chế trong việc thực hiện các quyền dân chủ được tuyên bố trong các hiến pháp tư sản. Nhiều thiết chế dân chủ tư sản trong thời kỳ đế quốc chủ nghĩa đã bị hạn chế và xóa bỏ. Chế độ đế quốc chủ nghĩa, chế độ độc tài phát xít chuyên chế đã tạo lập đường lối chính trị gây chiến, nô dịch các nước kém phát triển và đàn áp phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước trên thế giới cũng như phong trào của quần chúng lao động và giai cấp công nhân trong nước. Dân chủ xã hội chủ nghĩa được xác lập ở các nước đã hoàn thành cảch mạng dân tộc dân chủ và bắt đầu tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đặc trưng của dân chủ xã hội chủ nghĩa là quyền dân chủ của công dân không ngừng được được mở rộng trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của Nhà nước, xã hội thông qua hệ thống cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị, chính trị – xã hội và tổ chức xã hội với sự tham gia tích cực vào hoạt động chính trị hàng ngày của đông đảo quần chúng nhận dân lao động. Mục tiêu của dân chủ xã hội chủ nghĩa là xoá bỏ chế độ người bóc lột người, tạo ra ngày càng nhiều hơn các điều kiện thuận lợi để thực hiện triệt để công bằng xã hội, dân chủ, văn minh, công lí cho mọi người, bình đẳng thực sự giữa nam và nữ, giữa các dân tộc, tạo cơ hội cho mọi người dân hạnh phúc thông qua việc thừa nhận và khẳng định các quyền dân chủ đó một cách chính thức trong hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật, đặt ra các bảo đảm vật chất và tinh thần để thực hiện các quyền đó và không ngừng mở rộng các quyền dân chủ; đề cao trách nhiệm cá nhân đối với Nhà nước và xã hội, phát huy không ngừng quyền làm chủ của nhân dân lao động.
2. Đặc điểm của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Đặc trưng của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là các quyền dân chủ của công dân sẽ không ngừng được mở rộng trong mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội và nhà nước. Thông qua hệ thống cơ quan nhà nước và các tổ chức xã hội, tổ chức chính trị – xã hội với sự tham gia tích cực của quần chúng lao động, hàng ngày công nhân được tham gia vào các hoạt động chính trị.
Mục tiêu chủ yếu của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là xóa bỏ chế độ bóc lột người, tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện đầy đủ dân chủ, công bằng xã hội, công bằng cho mọi người, bình đẳng thực sự giữa nam và nữ, văn minh, giữa các dân tộc.
Xem thêm : Bật Live Text trên iOS 15 16 thế nào? Cách sao chép chữ trên ảnh iPhone
Từ đó, tạo cơ hội hạnh phúc cho mọi người bằng cách chính thức khẳng định và kế thừa các quyền dân chủ này trong hiến pháp và các văn bản pháp luật. Từ đó, nêu những bảo đảm về vật chất và tinh thần để thực hiện các quyền này và không ngừng mở rộng các quyền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, luôn đề cao trách nhiệm của cá nhân đối với nhà nước, xã hội và không ngừng phát huy quyền làm chủ của người lao động.
3. Thế nào là nguyên tắc tập trung dân chủ?
Nguyên tắc tập trung dân chủ có thể hiểu một cách đơn giản là nguyên tắc mọi công việc của Đảng phải được toàn thể đảng viên thảo luận một cách hoàn toàn dân chủ. Sau đó, tập trung mọi hành động và ý chí của mỗi cấp ủy Đảng vào các đảng viên trong toàn Đảng ở các trung tâm lãnh đạo của mỗi cấp.
Theo Hồ Chí Minh:
Dân chủ là mọi đảng viên có quyền tự do phát biểu ý kiến về những vấn đề trong sinh hoạt đảng để góp phần thống nhất về đường lối, quan điểm trong lãnh đạo, chỉ đạo; xây dựng và đưa nghị quyết vào cuộc sống. Tập trung vào sự thống nhất về tư tưởng, hành động và tổ chức. Biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ là thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên.
Lãnh đạo tập thể là dân chủ. Người quản lý tập trung. Tập thể cá nhân làm, lãnh đạo phụ trách tức là dân chủ tập trung.
4. Ý nghĩa của nguyên tắc tập trung dân chủ
Nguyên tắc tập trung dân chủ có nghĩa là quyết định của tổ chức Đảng cấp trên có giá trị ràng buộc đối với tổ chức Đảng cấp dưới. Và bắt buộc mọi đảng viên phải tuân thủ. Mọi vấn đề của Đảng đều được thảo luận cho đến khi tìm ra giải pháp.
Sau khi nghị quyết được công bố, từng đảng viên nghiêm chỉnh chấp hành nghị quyết, không phát tán những ý kiến trái với nghị quyết. Đảng viên dù có ý kiến khác nhau thì khi phát biểu trước công chúng bao giờ cũng phải nói theo nghị quyết, không được làm theo ý mình.
Trên thực tế, ý thức tập trung dân chủ có sức mạnh rất lớn vì nó tạo ra sự lãnh đạo thống nhất. đồng thời có thể tập trung sức mạnh tập thể vào một mục tiêu cụ thể và che đậy những bất đồng trong nội bộ.
5. Vai trò của dân chủ trong bối cảnh hiện nay
Xem thêm : Tin tức pháp luật
Để phát huy vai trò của dân chủ cơ sở trong bối cảnh nước ta hiện nay, cần nhận thức đầy đủ, chính xác một số điểm sau đây:
Thứ nhất, nước ta hiện đang xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Hệ quả là một số yếu tố cấu thành của dân chủ cơ sở không còn hoặc mới xuất hiện. Chẳng hạn, quyền của người dân vốn là nền tảng của dân chủ cơ sở cần được xác định rõ hơn và nuôi dưỡng để bám rễ sâu vào đời sống cộng đồng. Chẳng hạn, người dân có quyền khiếu nại, tố cáo nhưng cải tiến cơ chế tiếp nhận, giải quyết như thế nào để hiệu quả hơn? Ai sẽ chịu trách nhiệm khi quyền lợi chính đáng của người dân bị xâm phạm, khi những giới hạn của cơ chế quản lý đất đai đã tồn tại từ lâu và nguyên tắc liên thông trong quản lý không được tôn trọng triệt để? Không có cơ chế bảo vệ người tố cáo. chưa nghiên cứu thấu đáo về quyền trực tiếp lựa chọn, bãi nhiệm người đại diện của nhân dân nếu họ không còn xứng đáng… Đây là những câu hỏi cần được giải quyết sâu sắc trong quá trình xây dựng và phát triển nền dân chủ cơ sở.
Thứ hai, bối cảnh xây dựng nền dân chủ nói chung, trong đó có dân chủ ở cơ sở hiện nay là thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng và sự phát triển mạnh mẽ của Cách mạng khoa học 4.0. Trong “thế giới phẳng”, cần có những biện pháp hữu hiệu giúp người dân nhận ra sự thật và sự dối trá trước sự lan truyền nhanh chóng của các tư tưởng dân chủ. Sẽ có những luồng quan điểm khác nhau về dân chủ thâm nhập vào đời sống xã hội như một quy luật giao thoa của quá trình hội nhập quốc tế và sự phát triển của khoa học công nghệ. Thông tin sẽ đa dạng hơn, bao gồm thông tin về các xu hướng dân chủ khác nhau trên thế giới. Để có một nền dân chủ như mong muốn, phải thay đổi căn bản phương thức tuyên truyền, giáo dục sang thể chế và hành động. Nếu chỉ có những khẩu hiệu hô hào mà không có những hành động gương mẫu thì không phải là phương thức hiệu quả để phục vụ cho nhiệm vụ xây dựng và phát triển dân chủ ở cơ sở. Ví dụ: bắt oan, xét xử oan người, cho đến tổ chức xin lỗi nhưng chỉ thực hiện hời hợt, hình thức dễ phản tác dụng, khó làm cho người dân tin mình có quyền và được chủ bảo vệ chống lưng.
Thứ ba, nước ta hiện đang xây dựng nền dân chủ trong vận hành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường không phải là một hệ tư tưởng mà là một hệ thống các tập quán, thể chế đã được hình thành trong thực tế của các nước phát triển và được thử nghiệm qua thời gian với mục đích tạo ra để mỗi cá nhân, mỗi xã hội có một cuộc sống sung túc về kinh tế. Về cơ bản, các nền kinh tế thị trường là phi tập trung, linh hoạt, thuận tiện và có rất nhiều thứ có thể thay đổi. Các đặc điểm xác định chính của nền kinh tế thị trường là các quyết định đầu tư và phân phối lợi ích trong chuỗi giá trị chủ yếu được thực hiện thông qua thị trường. Mặc dù các chính phủ điều chỉnh ở các mức độ khác nhau, nhưng thị trường được điều tiết bởi một “bàn tay vô hình” và thường thuận tiện. Từ những đặc điểm trên trong bối cảnh hiện nay, vai trò của dân chủ cơ sở đối với phát triển kinh tế – xã hội sẽ chịu nhiều điều kiện ràng buộc. Chẳng hạn, dân chủ cơ sở ổn định là điều kiện tất yếu của quá trình mở rộng sản xuất, mở rộng thị trường tiêu thụ hàng hóa, liên kết thuận lợi để bảo vệ giá trị hàng hóa. Nếu dân chủ giúp các hoạt động kinh tế thị trường phát triển thì bản thân kinh tế thị trường nhất định thúc đẩy mạnh mẽ yêu cầu dân chủ phát triển.
Để một nền dân chủ phát triển cần có những điều kiện nhất định như kinh tế phát triển công bằng, giáo dục công bằng, hiệu quả cao với sứ mệnh mở mang tầm nhìn cho mọi người. Giáo dục phải có khả năng tạo ra những hiểu biết cần thiết về vai trò của các chuẩn mực trong đời sống, kể cả những chuẩn mực phi pháp luật, những quy tắc của cuộc sống như lòng khoan dung và hướng đi đúng đắn. Nói cách khác, giáo dục phục vụ cho sự phát triển của nền dân chủ. Nhưng nếu dân chủ không phát triển đến mức cần thiết thì giáo dục khó có cơ hội phát triển đúng nghĩa. Sẽ là sai lầm nếu dùng quyền lực hành chính để áp đặt quy định mà không bàn bạc kỹ lưỡng với người dân để thực hiện. Dân chủ khi được mở rộng từ dưới lên là điều kiện quan trọng để tạo sự đồng thuận giữa người dân và các nhà quản lý trong mối quan hệ điều hành, nâng cao hiểu biết về các giá trị mà các bên hướng tới, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển các mặt tích cực trong đời sống xã hội và hạn chế hành vi tiêu cực.
Một nền dân chủ ổn định từ bên dưới sẽ cho phép những người được trao quyền cai trị và những người bị cai trị (bị quản lý) nhìn thấy một hệ thống giá trị tạo ra niềm tin của cộng đồng, niềm tin này được củng cố. Kết quả là các quyết định quản lý sẽ được thực hiện với một sức mạnh mới, một niềm tin mới. Việc quản lý bộ máy công quyền vì thế sẽ hiệu quả hơn. Chính những quyết định quản trị tốt mới là điều quan trọng trong việc xây dựng niềm tin của cộng đồng, từ đó làm cho nền dân chủ ổn định và phát triển hơn.
Thực tế cho thấy, nếu dân chủ ở cơ sở không ổn định, phát triển không đúng mức sẽ ảnh hưởng đến đại đa số nhân dân, việc triển khai các chính sách sẽ không có tác dụng thiết thực. Có thể coi sự ảnh hưởng này đã được giảm thiểu, đồng thời tầm quan trọng của quyền hạn trong bộ máy quản lý các cấp, kể cả ở cơ sở, sẽ được tối ưu hóa và khi đó vấn đề ứng cử, tranh cử sẽ có nhiều cơ hội hơn để giải quyết. phát triển. Việc xây dựng dân chủ nói chung, dân chủ ở cơ sở nói riêng có vai trò hết sức quan trọng trong việc chống ứng cử, chạy quyền và thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII. khóa XII về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”.
Một số người nghĩ rằng dân chủ, để phát huy hết vai trò của nó, cần có tính hợp pháp. Tính hợp pháp gắn liền với sự đánh giá của cộng đồng. Các nhóm xã hội sẽ đánh giá hệ thống chính trị là hợp pháp dựa trên sự nhất quán giữa các giá trị của nó với các giá trị cốt lõi của họ. Vì vậy, dân chủ ở cơ sở nếu được đông đảo nhân dân ủng hộ thông qua hoạt động thực tiễn ở cơ quan, tổ chức và quần chúng nhân dân thì có nghĩa là dân chủ cơ sở có tính chính đáng. Khi đó vai trò của dân chủ với đời sống người dân, với chính quyền mới phát huy, người dân sẽ ủng hộ mạnh mẽ để chính quyền thực hiện các chính sách đã đề ra.
Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp