Làm từ điển giải nghĩa cho “Quốc âm thi tập”

Đó là cuốn “Nguyễn Trãi quốc âm từ điển”. Cuốn sách sưu tập toàn bộ các từ ngữ, thành ngữ, điển cố… được đại thi hào Nguyễn Trãi sử dụng trong tác phẩm “Quốc âm thi tập”, được ông viết vào đầu thế kỷ 15, được đánh giá là tập thơ Nôm cổ nhất, có giá trị nhất và có bản sắc dân tộc nhất may mắn còn lại cho đến nay.

Với hơn 250 bài thơ thuần Việt, trong sáng, khúc chiết, đại thi hào Nguyễn Trãi được coi là “người đặt nền móng ngôn ngữ văn học dân tộc”, như lời của GS Đào Duy Anh.

Bạn đang xem: Làm từ điển giải nghĩa cho “Quốc âm thi tập”

Xem thêm : Herokid Gold

TS Trần Trọng Dương cũng cho rằng: “Nguyễn Trãi là người mở đường cho sự điêu luyện trác tuyệt của nghệ thuật ngôn từ thơ ca Việt Nam. Ông đã kết hợp một cách nhuần nhuyễn giữa tư tưởng uyên bác của triết học phương Đông với lời ăn tiếng nói, tục ngữ phong dao của tiếng mẹ đẻ”. Vì vậy, như TS Dương chia sẻ, công trình “Nguyễn Trãi quốc âm từ điển” của anh là sự cố gắng phản ánh sự kiện văn hóa quan trọng bật nhất ấy trong lịch sử của đất nước ngàn năm văn hiến.

Nghiên cứu, biên soạn công trình này, Trần Trọng Dương đã tham khảo hơn 200 nguồn tài liệu là những cuốn từ điển, tự điển, những cuốn sách, bài nghiên cứu chuyên sâu của các học giả trong và ngoài nước về nhiều khía cạnh lịch sử, đặc điểm, sự phát triển của ngôn ngữ tiếng Việt, Hán Nôm, chữ Nôm, về những tác phẩm nổi tiếng thời kỳ trung đại, về nhiều từ ngữ cổ trong tiếng Việt, tiếng Mường, Tày, Dao… Từ đó, mỗi mục từ trong cuốn từ điển được sắp xếp từ phần khảo cứu, nghĩa cơ bản, nghĩa xuất hiện trước đến các nghĩa phái sinh… Cấu trúc của mỗi mục từ lại đi từ đầu mục từ, chữ Hán, âm Hán Việt đến từ loại, chú thích phong cách, sắc thái tu từ, cho đến những lời tường giải, chú thích…

Xem thêm : Thế nào là quốc phòng? Quyền và nghĩa vụ của công dân về quốc phòng

Nhờ sự công phu này mà đọc tìm hiểu một chữ nào đó trong “Quốc âm thi tập”, người đọc có thể nắm bắt được nghĩa của nó trong sự vận động, cũng như sẽ hứng thú được tiếp cận những từ cổ mà đến nay đã biến đổi quá nhiều hay đã vắng bóng. Thí dụ như từ “kẻ” trong câu “Con đòi trốn, dường ai quyến/Bà ngựa gày, thiếu kẻ chăn” của một trong số nhiều bài mang tên “Thủ thuật”, mang nghĩa là “người” nhưng không phân biệt sang hèn, cao thấp. Hoặc từ “nẻo khuở” trong câu “Trời phú tính, uốn nên hình/Ắt đã trừng trừng nẻo khuở sinh” của một bài “Tự thán”, có nghĩa là “khi”. Hay từ “nhà cả” trong câu “Đống lương tài có mấy bằng mày/Nhà cả đòi phen chống khỏe thay” của bài “Tùng”, thì nghĩa là “trời đất, kiền khôn, vũ trụ”.

“Người yêu tiếng Việt có thể tìm ở đây những ngôn từ cổ kính như những hồi quang của quá khứ xa xăm nhưng tráng lệ. Người ham chuộng văn chương có thể nhặt được ở đây những phiến lời lấp lánh nhạc điệu và ý tưởng nhân văn. Người thích nghiền ngẫm sẽ được chiêm nghiệm những tuyệt cú danh ngôn. Kẻ phong nhã tài tình sẽ được phiêu lưu trong trường thơ bể ái. Thế cũng thú vị lắm chứ!”, tác giả công trình chia sẻ với người đọc. TS Dương đã hoàn thành cuốn từ điển từ bốn năm trước, nhưng mãi gần đây mới có được nguồn tài trợ để in công trình tâm huyết của mình, cũng là quãng thời gian anh tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện công trình.

Học giả An Chi, người được biết đến rộng rãi và có uy tín trong ngành từ nguyên học cảm thấy vui mừng và thích thú với cuốn “Nguyễn Trãi quốc âm từ điển”. Ông nhớ lại, cảm xúc tương tự đó ông từng có gần 40 năm trước, khi đang làm thủ thư ở Trường học sinh miền Nam số 8 (Tam Đảo – Vĩnh Phúc), khi mua được quyển “Từ điển Truyện Kiều” của GS Đào Duy Anh tại hiệu sách nhân dân thị xã Vĩnh Yên. Ông chia sẻ: “Bây giờ cái cảm xúc đó lại trỗi dậy, mạnh mẽ hơn, nồng nhiệt hơn, sau gần bốn thập kỷ trăn trở và lăn lóc với việc tìm hiểu tiếng Việt, đặc biệt là về mặt từ nguyên học và ngữ tộc học”. Ông cho rằng, với công trình này, bạn đọc sẽ có thêm những điều kiện cần thiết để tìm hiểu, thưởng thức tác phẩm “Quốc âm thi tập”, đẹp và sang, của văn học cổ điển nước nhà mà ngôn ngữ đã cách xa chúng ta đến trên dưới 600 năm.

Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp