Điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan của cách mạng xã hội

Tính chất, lực lượng và động lực của cách mạng xã hội là gì. Phân tích điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan của cách mạng xã hội?

1. Tính chất, lực lượng và động lực của cách mạng xã hội là gì?

Bạn đang xem: Điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan của cách mạng xã hội

Tính chất của một cuộc cách mạng xã hội do nhiệm vụ của cuộc cách mạng đó quyết định – cuộc cách mạng phải giải quyết những mâu thuẫn giai cấp nào, đưa đến sự thành lập một chế độ xã hội nào. Chẳng hạn cuộc cách mạng 1789 ở Pháp là cuộc cách mạng tư sản vì giai cấp tư sản và các tầng lớp lao động do giai cấp tư sản lãnh đạo đã thực hiện nhiệm vụ lật đổ giai cấp địa chủ phong kiến, xóa bỏ chế độ phong kiến, xây dựng chế độ tư bản. Cuộc cách mạng này nhằm giải quyết mâu thuẫn cơ bản giữa giai cấp địa chủ phong kiến với giai cấp tư sản cũng như với giai cấp công nhân.

Lực lượng của cuộc cách mạng xã hội là những giai cấp và tầng lớp nhân dân có lợi ích ít hoặc nhiều gắn bó với cách mạng cùng đứng lên làm cách mạng. Lực lượng của cách mạng do tính chất và điều kiện lịch sử cụ thể của mỗi cuộc cách mạng quyết định. Có những cuộc cách mạng cùng một kiểu nhưng do hoàn cảnh lịch sử cụ thể trong nước và trên thế giới khác nhau nên có những lực lượng cách mạng khác nhau.

Động lực của cách mạng xã hội là những giai cấp và tầng lớp có lợi ích gắn bó chặt chẽ với cách mạng, có tinh thần cách mạng cao nhất, có khả năng lôi cuốn các giai cấp và các tầng lớp nhân dân khác cùng đứng lên làm cách mạng và là lực lượng có tác dụng quyết định thắng lợi của cách mạng.

Vai trò lãnh đạo cách mạng xã hội thuộc về giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của thời đại, đại biểu cho phương thức sản xuất mới, là giai cấp vạch ra đường lối, dẫn dắt tất cả các giai cấp và các tầng lớp nhân dân khác làm cách mạng. Trước kia, trong các cuộc cách mạng tư sản, giai cấp tư sản là giai cấp lãnh đạo vì nó đại biểu cho phương thức sản xuất tiến bộ thời bấy giờ, có khả năng tập hợp các tầng lớp nhân dân lao động làm cách mạng xóa bỏ chế độ phong kiến, thiết lập chế độ tư bản. Ngày nay, trong thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới, vai trò lãnh đạo cách mạng thuộc về giai cấp công nhân, giai cấp đại biểu cho phương thức sản xuất mới, giai cấp tiên tiến nhất của thời đại có đầy đủ tư cách và năng lực lãnh đạo cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa đến thắng lợi hòan tòan.

Việc xác định tính chất, lực lượng, động lực và vai trò lãnh đạo cách mạng có ý nghĩa quan trọng. Đó là cơ sở để Đảng của giai cấp công nhân định ra đường lối chiến lược, sách lược, phương pháp cách mạng đúng đắn quyết định sự thành công của cách mạng.

Cách mạng xã hội có nguồn gốc sâu xa từ kinh tế và xã hội, nhưng cách mạng chỉ có thể nổ ra và giành được thắng lợi khi có đủ các điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan cần thiết.

Xem thêm : Tân việt cách mạng đảng

2. Điều kiện khách quan

Điều kiện khách quan của cách mạng xã hội bao gồm tình thế cách mạng và thời cơ cách mạng.

a) Tình thế cách mạng

Tình thế cách mạng là lúc mâu thuẫn giai cấp trong xã hội trở nên gay gắt, tạo nên một cuộc khủng hoảng chính trị toàn quốc, làm lay chuyển cả giai cấp thống trị và giai cấp bị trị, đặt ra vấn đề phải thay đổi chính quyền, thay đổi chế độ. V.I.Lênin đã chỉ ra 3 đặc trưng của tình thế cách mạng:

Một là, giai cấp thống trị không thể duy trì được nền thống trị của nó dưới hình thức như trước nữa, sự khủng hoảng chính trị của giai cấp thống trị đã mở đường cho nỗi bất bình và sự phẫn nộ của các giai cấp bị áp bức, bộ máy nhà nước của chúng bị suy yếu nghiêm trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho các lực lượng cách mạng lật đổ chúng.

Hai là, nỗi cùng khổ, quẫn bách của các giai cấp bị áp bức trở nên nặng nề hơn mức bình thường.

Ba là, do các nguyên nhân nói trên, tính tích cực của quần chúng được nhân lên rất nhiều. Chính sự khủng hoảng của giai cấp thống trị đã đẩy quần chúng đến chỗ phải có một hành động lịch sử độc lập.

b) Thời cơ cách mạng

Thời cơ cách mạng là cơ hội thuận lợi nhất, tốt nhất, chín muồi nhất, trong một thời điểm nhất định có thể đưa đến sự bùng nổ và thắng lợi của cách mạng; là lúc tình thế cách mạng phát triển đến đỉnh cao đặt ra vấn đề phải chuyển chính quyền từ tay giai cấp lỗi thời sang tay giai cấp cách mạng, thực hiện bước ngoặt chính trị của cách mạng. Đó là những điều kiện khách quan mà thiếu chúng thì cách mạng không thể nổ ra.

Xem thêm : Mẹo đơn giản giữ chuối tươi lâu

Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, việc nhận định đúng thời cơ cách mạng để phát động quần chúng nổi dậy giành thắng lợi quyết định cho cách mạng có ý nghĩa hết sức quan trọng. Thời cơ có thể do hoàn cảnh bên ngoài đưa lại, mang nhiều yếu tố bất ngờ, song nó phải được xem xét trong tương quan lực lượng giữa cách mạng và phản cách mạng ở trong nước. Một trong những bài học kinh nghiệm về phương pháp cách mạng của Đảng ta là “nắm vững phương châm chiến lược đánh lâu dài, đồng thời biết tạo thời cơ và nắm vững thời cơ mở những cuộc tiến công chiến lược làm thay đổi cục diện chiến tranh, tiến lên thực hiện tổng tiến công và nổi dậy đè bẹp quân địch giành thắng lợi cuối cùng” .

3. Nhân tố chủ quan

Nhân tố chủ quan của cách mạng xã hội là trình độ giác ngộ, trình độ tổ chức của đội tiên phong của giai cấp cách mạng, có khả năng nêu ra khẩu hiệu đúng và có phương pháp cách mạng đúng để phát động, tập hợp quần chúng nổi dậy lật đổ nền thống trị của giai cấp bóc lột phản động.

Nhân tố chủ quan gắn liền với mỗi kiểu cách mạng xã hội. Trong cách mạng vô sản, nhân tố chủ quan là năng lực lãnh đạo của giai cấp công nhân mà đại diện là Đảng Cộng sản.

Giữa tiền đề khách quan của cách mạng với nhân tố chủ quan của đội tiền phong lãnh đạo cách mạng có quan hệ biện chứng không tách rời. Tiền đề khách quan của cách mạng là những yếu tố khách quan không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của giai cấp lãnh đạo, nhưng sự chín muồi của tình thế cách mạng vừa do mâu thuẫn kinh tế và giai cấp hình thành, đồng thời lại có sự tác động thúc đẩy của nhân tố chủ quan là giai cấp lãnh đạo cách mạng. Mặt khác, nhân tố chủ quan cũng trưởng thành trong những tiền đề khách quan của cách mạng.

V.I.Lênin viết: “Không phải tình thế cách mạng nào cũng nổ ra cách mạng, mà chỉ có trường hợp là cùng với tất cả những thay đổi khách quan nói trên, lại còn có thêm một thay đổi chủ quan, tức là: giai cấp cách mạng có khả năng phát động những hành động cách mạng có tính chất quần chúng khá mạnh mẽ để đập tan hoặc lật đổ chính phủ cũ – chính phủ mà ngay cả trong thời kỳ có những cuộc khủng hoảng cũng sẽ không bao giờ “đổ” nếu không đẩy cho nó ngã”.

Điều kiện khách quan của một cuộc cách mạng xã hội không phải bao giờ cũng được hình thành một cách tự phát. Đại đa số trường hợp là kết quả nỗ lực của nhân tố chủ quan, tức là phải có chuẩn bị và tập hợp lực lượng, phải biết tạo ra thời cơ, tránh thụ động, trông chờ, mà phải năng động, sáng tạo, linh hoạt, biết chớp đúng thời cơ để phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền. Nếu tình thế cách mạng chưa chín muồi mà tiến hành khởi nghĩa thì cách mạng sẽ gặp nhiều tổn thất nặng nề. Vì vậy, nhân tố chủ quan đóng vai trò rất quan trọng, nó được coi là nhân tố chủ đạo.

Đảng ta trong quá trình lãnh đạo cách mạng rất coi trọng điều kiện khách quan, nhưng cũng rất chú ý tới nhân tố chủ quan trong việc biến đổi các điều kiện khách quan, thúc đẩy nhanh quá trình xuất hiện tình thế cách mạng. Nghệ thuật lãnh đạo cách mạng là phải biết chủ động tạo thời cơ và biết chớp thời cơ để giành thắng lợi từng bước, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn.

Thắng lợi rực rỡ của cách mạng tháng Tám năm 1945 là một ví dụ điển hình cho sự kết hợp tài tình giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp công nhân và nhân dân lao động nước ta đã biết chớp đúng thời cơ cách mạng; khi tình thế cách mạng đã chín muồi nhất, đã nhất loạt vùng lên khởi nghĩa giành chính quyền trên toàn quốc.

Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp