Quan hệ pháp luật hình sự là gì? (cập nhật 2024)

2. Nội dung của quan hệ pháp luật hình sự

Căn cứ để làm phát sinh quan hệ pháp luật hình sự đó chính là hành vi phạm tội đã diễn ra trong thực tế và thời điểm chấm dứt quan hệ pháp luật hình sự là khi người phạm tội đã chấp hành xong hình phạt hoặc bất kỳ các biện pháp nào của mà Nhà nước đã áp dụng đối với người phạm tội hoặc khi người phạm tội chết.

Đối tượng thực hiện điều chỉnh của luật hình sự là quan hệ xã hội có tính đặc thù. Quan hệ xã hội là đối tượng điều chỉnh của ngành luật hình sự không những không cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của toàn xã hội mà trái lại, xã hội đã phải chịu đến sự tác động xấu khi các quan hệ xã hội này phát sinh xảy ra. Các quan hệ xã hội cần thiết cho xã hội sẽ được các ngành luật khác điều chỉnh như quan hệ vợ chồng sẽ được ngành luật hôn nhân và gia đình điều chỉnh….. tất cả trên đều không phải là đối tượng điều chỉnh của ngành luật hình sự nhưng có thể là đối tượng bảo vệ của ngành luật hình sự khi bị xâm hại ở một mức độ nhất định.

Các ngành luật khác nhau sẽ có thể vừa điều chỉnh và vừa bảo vệ cùng nhóm các quan hệ xã hội nhất định, còn riêng đối với ngành luật hình sự thì chỉ sự điều chỉnh một loại quan hệ xã hội đó chính là quan hệ giữa Nhà nước và người phạm tội cũng như với pháp nhân thương mại sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự và bảo vệ nhiều loại quan hệ xã hội khác được các ngành luật khác điều chỉnh. Với lý do trên mà quy phạm pháp luật hình sự có thể được coi là một quy phạm pháp luật bảo vệ mà không phải là quy phạm pháp luật điều chỉnh.

Quy phạm pháp luật hình sự không chỉ xác định được các quyền và nghĩa vụ pháp lý của các chủ thể của quan hệ pháp luật hình sự mà nó còn là tiêu chuẩn để xác định được những giới hạn và đánh giá hành vi của con người có phải là tội phạm hay không. Đây cũng là tiêu chuẩn để đánh giá hành vi của con người, quy phạm pháp luật hình sự tuy nó không trực tiếp điều chỉnh hành vi hay cách xử sự của con người trong cuộc sống hàng ngày như các ngành luật khác (mà nó chỉ thực hiện việc điều chỉnh xử sự của Nhà nước đối với những người phạm tội cũng như pháp nhân thương mại sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự sau khi có sự kiện tội phạm xảy ra) nhưng vẫn có tác động đến điều chỉnh xử sự đó của con người.

Quy phạm pháp luật hình sự sẽ xác định tội phạm và quy định mức hình phạt cũng như các biện pháp hình sự phi hình phạt và qua đó gián tiếp “cấm đoán” việc thực hiện những hành vi được coi là tội phạm – những hành vi đã được quy định trong luật hình sự. Với lý do này mà quy phạm pháp luật hình sự cũng có thể được coi là quy phạm pháp luật cấm đoán các chủ thể và sự cấm đoán này sẽ gián tiếp điều chỉnh xử sự của con người theo hướng tránh thực hiện những hành vi phạm tội. Bên cạnh các quy phạm pháp luật mang tính “cấm đoán” thì luật hình sự cũng có một số quy phạm pháp luật mang tính “cho phép” như là sự bổ sung để đảm bảo tính hoàn chỉnh của hệ thống quy phạm pháp luật hình sự. Ví dụ ở đây là cho phép gây thiệt hại khi phải phòng vệ ….