Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên toàn cầu có hơn 59.000 người tử vong vì bệnh dại, phần lớn do bị cắn bởi chó. Bệnh dại là một căn bệnh gây tử vong với tỷ lệ gần như 100% nếu không được tiêm phòng kịp thời. Tiêm phòng dại có thể được sử dụng như một biện pháp dự phòng trước khi tiếp xúc đối với người có nguy cơ cao hoặc đối với những người sau khi bị cắn bởi chó hoặc mèo nhiễm bệnh dại. Vậy, bị chó cắn chích ngừa bao nhiêu mũi, tiêm phòng dại mấy mũi là đủ? Hiệu quả phòng bệnh ra sao?
Mức độ nguy hiểm của bệnh dại
Bệnh dại là một căn bệnh do virus dại gây ra, được lây truyền từ động vật sang người và có thể được phòng ngừa thông qua việc tiêm vắc xin. Virus dại khi tiếp xúc và xâm nhập vào cơ thể người sẽ tấn công hệ thần kinh trung ương, nếu không được can thiệp kịp thời và hiệu quả, virus sẽ gây ra các tổn thương nghiêm trọng đến não và dẫn đến tử vong. Khi các triệu chứng lâm sàng của bệnh dại đã xuất hiện, khả năng hồi phục hoàn toàn là rất thấp, và tỷ lệ tử vong do bệnh dại gần như là 100%. Do đó, việc phòng ngừa bằng vắc xin và chăm sóc y tế kịp thời và đúng cách là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của con người.
Bệnh dại là một căn bệnh tồn tại ở khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là phổ biến ở những nước đang phát triển. Mỗi năm trên toàn cầu có khoảng 59.000 người chết vì bệnh dại (1), trong khi tại Việt Nam con số này dao động từ 70 đến 100 người mỗi năm. Chỉ tính từ đầu năm 2022 đến tháng 9, đã có 40 trường hợp tử vong do bệnh dại tại cả nước, chủ yếu do bị cắn bởi chó nhiễm bệnh (2) và cả năm 2022 có đến 70 ca tử vong. Vào 3 tháng đầu năm 2023, đã có đến 23 trường hợp tử vong được xác định nguyên nhân do bệnh dại và theo nhiều chuyên gia, nguy cơ bệnh dại vẫn sẽ tiếp tục xảy ra và gây tử vong là rất cao. (3)
Theo thống kê, có khoảng hơn 5 triệu gia đình nuôi chó trên toàn quốc. Tuy nhiên, số lượng chó được nuôi lớn hơn nhiều so với con số này. Tình trạng tiêm phòng dại cho chó vẫn còn thấp, do đó nguy cơ lây nhiễm bệnh dại từ chó sang người vẫn còn đáng lo ngại. Bởi vì bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm từ chó sang người.
Theo các chuyên gia y tế, để đạt được hiệu quả miễn dịch, cần có ít nhất 70% vật nuôi trong khu vực được tiêm phòng dại (4). Tuy nhiên, hiện tại con số này vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm bệnh dại từ động vật sang người vẫn rất cao và số nạn nhân của căn bệnh nguy hiểm này vẫn tiếp tục tăng lên.
Nguy hiểm hơn, hiện tại bệnh dại vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Khi một người mắc bệnh dại đã khởi phát triệu chứng, tỷ lệ tử vong gần như là 100%. Vì vậy, việc tiêm phòng đầy đủ và đúng liều lượng vắc xin dại là rất quan trọng để phòng ngừa bệnh dại.
Vắc xin phòng dại có mấy loại?
Vắc xin phòng dại là một loại vắc xin được sử dụng để phòng ngừa bệnh dại. Hiện nay, thế giới có tổng cộng 7 loại vắc xin phòng dại được sử dụng trên thế giới, bao gồm:
1. Verorab
Verorab là một loại vắc xin phòng dại thế hệ mới được sản xuất trên tế bào Vero tinh chế. Vắc xin này có tác dụng kích thích hệ miễn dịch chủ động phòng bệnh dại. Verorab được khuyến cáo dành cho cả người lớn và trẻ em tiêm chủng trước khi tiếp xúc với virus dại hoặc sau khi bị cắn hoặc tiếp xúc với động vật nghi nhiễm dại. Ngoài ra, Verorab cũng được sử dụng để tiêm phòng nhắc lại.
Verorab là một loại vắc xin được phát triển và sản xuất bởi Sanofi Pasteur – tập đoàn dẫn đầu trong lĩnh vực dược phẩm và chế phẩm sinh học tại Pháp. Vắc xin Verorab có thể được sử dụng sau khi được hòa tan với dung môi để tạo thành hỗn hợp tiêm. Việc tiêm chủng nên được thực hiện sớm đối với cả trẻ em và người lớn để đảm bảo hiệu quả phòng ngừa bệnh dại.
2. Abhayrab
Abhayrab là một loại vắc xin bất hoạt được sản xuất dựa trên tế bào Vero bởi công ty Human Biological Institute tại Ấn Độ. Vắc xin Abhayrab có khả năng tạo miễn dịch chủ động phòng ngừa bệnh dại cho cả người lớn và trẻ em, được chỉ định để tiêm phòng trước khi tiếp xúc với bệnh dại hoặc sau khi bị cắn bởi động vật nghi bị nhiễm bệnh. Vắc xin Abhayrab đã được nhập khẩu vào Việt Nam và được sử dụng tại các điểm tiêm vắc xin dịch vụ.
3. Indirab
Vắc xin dại Indirab là loại vắc xin dại bất hoạt tinh chế trên tế bào Vero do Công ty Bharat Biotech International Limited (Ấn Độ) sản xuất, được chỉ định sử dụng để tiêm phòng và điều trị sau khi phơi nhiễm dại cho người ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, hiện tại vắc xin dại Indirab không được sử dụng và lưu hành tại Việt Nam.
4. Rabipur
Vắc xin phòng dại Rabipur, còn được gọi là vắc xin PCEC, được sản xuất bởi Công ty Chiron Behring Vaccines Pvt. Ltd. tại Ấn Độ. Đây là một loại vắc xin phòng dại tế bào tinh chế từ phôi gà, được sản xuất dành riêng cho người. Vắc xin Rabipur được sản xuất dưới dạng vắc xin đông khô vô khuẩn, nuôi virus chủng Flury LEP đã bất hoạt trong môi trường nguyên bào sợi gà nguyên bản. Vắc xin Rabipur đáp ứng các yêu cầu về an toàn và hiệu lực của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Vắc xin Rabipur được chỉ định tiêm bắp và không chứa Pyrogen, tá dược cũng như chất bảo quản.
5. Speeda
Speeda là loại vắc xin phòng dại được sản xuất và cung cấp ra thị trường bởi công ty Liaoning Chengda Biotechnology ở Trung Quốc. Hiện nay, vắc xin Speeda vẫn được sản xuất và cung ứng tại nhiều quốc gia trên thế giới.
6. HDCV (Imovax, Sanofi Pasteur)
Xem thêm : Vị trí địa lý của Mĩ La tinh như thế nào?
Vắc xin HDCV là một loại vắc xin tế bào lưỡng bội được sản xuất bởi Imovax, Sanofi Pasteur. Vắc xin này đã được chứng minh là an toàn và được khuyến cáo sử dụng để tiêm phòng trước khi tiếp xúc với virus dại đối với những người có nguy cơ cao, bao gồm các bác sĩ thú y, nhân viên vận chuyển thú vật, những người thám hiểm hang động và những người đi du lịch đến các khu vực có nguy cơ lây nhiễm.
7. PCECV (RabAvert, Novartis)
Vắc xin ngừa bệnh dại PCECV là loại vắc xin tế bào phôi gà tinh khiết do RabAvert, Novartis sản xuất. Trước khi được sử dụng để phòng dại trên người, vắc xin PCECV phải trải qua một loạt các kiểm định chất lượng, bao gồm hiệu lực, độc tính, độ an toàn và vô trùng. Tuy nhiên, hiện tại vắc xin PCECV vẫn chưa được lưu hành và sử dụng tại Việt Nam.
Hiện tại, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đang cung cấp 2 loại vắc xin dại thế hệ mới là Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ), được đánh giá là an toàn và hiệu quả cao trong việc phòng ngừa bệnh dại, đồng thời có mức giá hợp lý phù hợp cho tất cả trẻ em và người lớn. Cả hai loại vắc xin này đều được sản xuất trên nền tảng tế bào Vero, với các thành phần hoạt tính được tinh chế và tách riêng, giúp đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của vắc xin.
Tiêm phòng dại mấy mũi?
Các loại vắc xin dại thế hệ mới hiện nay được đánh giá là an toàn và hiệu quả cao, được khuyến cáo tiêm chủng cho tất cả các đối tượng, bao gồm cả phụ nữ đang mang thai và phụ nữ đang cho con bú. Tuy nhiên, số lượng mũi tiêm của mỗi phác đồ tiêm phòng vắc xin dại sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng đối tượng tiêm và loại vắc xin được áp dụng tiêm.
1. Vắc xin phòng dại Verorab và Abhayrab
Lịch tiêm dự phòng trước phơi nhiễm:
Áp dụng phác đồ tiêm bắp với liều dùng 0.5 ml hoặc tiêm trong da với liều dùng 0.1ml
- Phác đồ 3 mũi cơ bản: tiêm vào các ngày N0 – N7 – N21 (hoặc N28)
- Mũi tiêm nhắc: 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm (đối với khách hàng có nguy cơ)
Lịch tiêm sau phơi nhiễm:
Với người đã tiêm dự phòng:
- Áp dụng phác đồ tiêm bắp với liều dùng 0.5 ml hoặc tiêm trong da với liều dùng 0.1ml
- Lịch tiêm 2 mũi vào các ngày N0 – N3
Với người chưa tiêm dự phòng:
- Áp dụng phác đồ tiêm bắp (liều dùng 0.5 ml) với lịch tiêm 5 mũi vào các ngày N0 – N3 – N7 – N14 – N28
- Áp dụng phác đồ tiêm trong da (liều dùng: 2 mũi tiêm trong da, mỗi mũi 0.1 ml tại 2 vị trí khác nhau)
– Lịch tiêm 2 mũi/1 lần x 4 lần vào các ngày N0 – N3 – N7 – N28
Đây là 2 loại vắc xin được lưu hành hợp pháp, sử dụng phổ biến tại Việt Nam và sở hữu khả năng bảo vệ cao. Verorab và Abhayrab đang có mặt đầy đủ tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC và đang được chỉ định tiêm chủng theo phác đồ được Bộ Y Tế khuyến cáo, nhằm phù hợp hóa với thể trạng và đặc điểm sinh lý của người Việt Nam, đảm bảo được hiệu quả bảo vệ cao nhất cho người tiêm.
Các loại vắc xin phòng dại khác đang được lưu hành trên toàn thế giới có lịch tiêm không tương đồng với lịch tiêm phòng dại tại VNVC theo Bộ Y Tế khuyến cáo, không hoàn toàn phù hợp với đặc điểm thể trạng của người dân Việt Nam, không đảm bảo được hiệu quả bảo vệ cao khi tiêm. Vì thế, tại Việt Nam, người dân tiêm phòng dại theo phác đồ được Bộ Y Tế khuyến cáo và đối với các phác đồ khác, chỉ có tính chất tham khảo.
2. Vắc xin tiêm phòng dại Indirab
Phác đồ phòng dại trước khi phơi nhiễm
- Mũi tiêm cơ bản: Tiêm bắp 3 mũi với liều lượng 0.5ml/liều vào các ngày N0, N7 và N21 (hoặc N28).
- Mũi tiêm nhắc: Sau 1 năm. Các mũi nhắc tiếp theo chu kỳ 5 năm tiêm 1 lần.
Xem thêm : Gợi ý cách sạc đồng hồ thông minh đúng cách và hiệu quả nhất
Phác đồ phòng dại sau khi phơi nhiễm
Phác đồ tiêm bắp
Đối với các đối tượng chưa tiêm dự phòng:
- Tiêm 5 mũi với liều lượng 0.5ml/liều vào các ngày N0, N3, N7, N14 và N28.
- Trong trường hợp phơi nhiễm độ III (xác định dựa trên tóm tắt chỉ định điều trị dự phòng bệnh dại trong 1622/QĐ-BYT), cần phối hợp tiêm Immunoglobulin dại và vắc xin dại.
- Đối với các đối tượng đã tiêm dự phòng trước hoặc sau phơi nhiễm ít nhất 3 mũi vắc xin dại nuôi cấy trên tế bào: Tiêm 2 mũi vào ngày N0 và N3.
Tiêm trong da, vắc xin hoàn nguyên
Đối với các đối tượng chưa tiêm dự phòng:
- Áp dụng lịch tiêm với quy tắc 2-2-2-0-2.
- Tiêm 4 lần, mỗi lần tiêm 2 mũi
- Tiêm 2 mũi ở vị trí 2 bên chi khác nhau, với liều lượng 0.1ml/mũi
- Tiêm vào các ngày N0, N3, N7 và N28.
Đối với các đối tượng đã tiêm dự phòng trong vòng 5 năm: Thực hiện tiêm 0.1ml/1 mũi vào các ngày N0 và N3.
3. Vacxin bệnh dại Rabipur
Có thể tiêm chủng Rabipur cho mọi nhóm tuổi với liều duy nhất được khuyến nghị là 1 ml.
Phác đồ phòng dại trước khi phơi nhiễm
- Tiêm bắp 4 liều vào các ngày N0, N7 và N21 hoặc N28
Xem thêm : Gợi ý cách sạc đồng hồ thông minh đúng cách và hiệu quả nhất
Phác đồ phòng dại sau khi phơi nhiễm
- Tiêm bắp 5 liều vào các ngày: N0, N3, N7, N14, N28
Hoặc:
Áp dụng lịch tiêm theo quy tắc 2-1-1
- Tiêm một liều vào cơ delta bên phải và một liều vào cơ delta bên trái vào N0
- Tiêm một liều vào cơ delta vào các ngày N7 và N21
(*) Lưu ý: Đối với trẻ em, vắc xin được chỉ định tiêm vào đùi.
Phác đồ điều trị dự phòng đồng thời sau phơi nhiễm
Thực hiện tiêm vắc xin Rabipur tương tự như phác đồ phòng dại sau khi phơi nhiễm + 1×20 IU/Kg huyết thanh kháng dại người hoặc 40 IU/Kg huyết thanh kháng dại ngựa cùng lúc với liều Rabipur đầu tiên.
Nếu không có huyết thanh kháng dại khi tiêm vắc xin lần đầu, cần phải tiêm trong vòng 7 ngày sau khi tiêm vắc xin lần đầu.
4. Vắc xin dại Speeda
Phác đồ tiêm phòng dại trước khi phơi nhiễm
- Liều tiêm cơ bản: Tiêm bắp 3 mũi vào các ngày N0 – N7 – N28
- Liều tiêm nhắc: Tiêm nhắc lại trong năm thứ 2 và thứ 6
Phác đồ tiêm phòng dại sau khi phơi nhiễm
- Liều tiêm cơ bản: Tiêm bắp 5 mũi vào các ngày N0 – N3 – N14 – N28
- Đối với các đối tượng dưới 5 tuổi đã tiêm dự phòng dại trước phơi nhiễm: Tiêm bắp 2 mũi vào các ngày N0 – N3
5. Vắc xin bệnh dại HDCV (Imovax, Sanofi Pasteur) và PCECV (RabAvert, Novartis)
Phác đồ phòng dại trước khi phơi nhiễm
- Liều tiêm cơ bản: Tiêm bắp 4 mũi tại vùng cơ Delta vào các ngày N0 – N3 – N7 – N14 với liều lượng 1ml/liều.
- Đối với các đối tượng bị suy giảm miễn dịch: Khuyến nghị tiêm bắp 5 mũi tại vùng cơ Delta vào các ngày N0 – N3 – N7 – N14 – N28 với liều lượng 1ml/liều.
Xem thêm : Gợi ý cách sạc đồng hồ thông minh đúng cách và hiệu quả nhất
Phác đồ phòng dại sau khi phơi nhiễm
- Đối với những người đã được tiêm phòng dại trước phơi nhiễm: Tiêm bắp 2 mũi tại Vùng cơ Delta vào các ngày N0 – N3 với liều lượng 1ml/liều.
- Đối với những người chưa được tiêm phòng dại sau phơi nhiễm: Tiêm bắp 4 mũi tại vùng cơ Delta (cánh tay) vào các ngày N0 – N3 – N7 – N14.
(*) Lưu ý: Ở trẻ em có thể tiêm ở vùng mặt trước của đùi nhưng tuyệt đối không được tiêm vào vùng mông, vì các quan sát cho thấy việc tiêm ở vùng này dẫn đến hiệu giá kháng thể trung hòa thấp hơn.
Không tiêm phòng dại có sao không?
CÓ, THẬM CHÍ VÔ CÙNG NGUY HIỂM!
Không tiêm phòng dại có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu một người tiếp xúc với virus dại khi bị động vật dại/nghi ngờ bị dại liếm/cào/cắn.
Nếu không tiêm phòng dại, sẽ có nguy cơ cao nhiễm bệnh dại cao khi tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh, đặc biệt là chó, mèo, cáo, chồn hay dơi bởi bệnh dại có lây truyền đường lây truyền đơn giản, chỉ thông qua nước bọt hoặc vết cắn của động vật bị nhiễm bệnh.
Khi mắc bệnh dại, virus dại có thể gây ra các triệu chứng như sốt, đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn và thậm chí có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm não, liệt cơ, co giật, và hôn mê với tỉ lệ tử vong rất cao, gần như là 100% nếu không được điều trị kịp thời.
Nếu chưa tiêm phòng dại và bị cắn bởi động vật có nguy cơ nhiễm bệnh dại, cần phải tiếp xúc với bác sĩ ngay lập tức để được điều trị khẩn cấp. Điều trị bao gồm vệ sinh vết thương và tiêm phòng dại sau cắn (Post-exposure prophylaxis – PEP), cùng với việc sử dụng immunoglobulin dại nếu cần thiết. Tuy nhiên, phương pháp này không đảm bảo hiệu quả 100% trong việc ngăn ngừa bệnh dại.
Tiêm phòng dại trước khi phơi nhiễm giúp tăng cao khả năng phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với virus dại, giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc bệnh và tử vong. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ tiếp xúc cao với động vật bị nhiễm bệnh như người làm việc trong ngành y tế, thú y, những người thường xuyên đi du lịch hoặc sinh sống ở khu vực có nguy cơ dại cao,…
Hiệu quả phòng bệnh của vắc xin dại
Dại là bệnh gây tử vong 100%, tuy nhiên có thể đề phòng. Nếu bị cắn, vết cắn cần được xử lý kịp thời bằng cách rửa sạch với nước và xà phòng cùng với việc sử dụng các chất sát khuẩn. Ngay sau đó, người bị cắn cần đến cơ sở y tế để khám, tiêm vắc xin và huyết thanh kháng dại theo hướng dẫn của bác sĩ. Đây là biện pháp duy nhất có thể cứu sống người bị nhiễm virus dại. Tuyệt đối không nên tự ý sử dụng thuốc nam hoặc các biện pháp dân gian như lấy nọc để điều trị.
Phòng ngừa bệnh dại là cách duy nhất để giảm thiểu tỷ lệ tử vong do mắc bệnh dại. Việc tiêm vắc xin dại trước và sau khi tiếp xúc với virus dại giúp kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo kháng thể chống lại virus dại. Để đảm bảo hiệu quả, bệnh nhân cần tuân thủ đúng liều lượng và số lần tiêm theo quy định để đạt được đáp ứng miễn dịch hoàn chỉnh..
Tiêm vắc xin phòng dại trước và sau phơi nhiễm theo đúng phác đồ quy định có thể đảm bảo hiệu quả bảo vệ của vắc xin ở mức tối đa đối với người tiêm khỏi sự lây nhiễm của virus dại. Vì thế, cần đến những cơ sở tiêm chủng uy tín để được khám sàng lọc, chỉ định mũi tiêm phù hợp và được tư vấn tiêm phòng dại mấy mũi chuẩn theo yêu cầu của nhà sản xuất và khuyến cáo của Bộ Y Tế.
Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp