Làm thế nào để hiểu được những biểu hiện, nhu cầu và cảm xúc phức tạp của trẻ thơ? Làm sao để tiếp cận và hỗ trợ đúng đắn khi trẻ gặp khó khăn mà chính các em cũng không thể diễn đạt rõ ràng? Đó có lẽ là băn khoăn chung của nhiều cha mẹ và giáo viên. Và câu trả lời nằm ngay trong sự quan sát tinh tế, thấu hiểu và đồng cảm với tâm tư của mỗi đứa trẻ. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về những biểu hiện, nguyên nhân và cách xử lý một số khó khăn tâm lý thường gặp của học sinh tiểu học nhé.
Khó khăn tâm lý học sinh Tiểu học là sự suy giảm, hạn chế hay thiếu hụt những phẩm chất tâm lý của cá nhân đối với việc học tập và sinh hoạt, gây cản trở cho các hoạt động của học sinh, khiến cho các hoạt động này kém hiệu quả.
Bạn đang xem: 05 Khó khăn tâm lý học sinh Tiểu học và giải pháp xử lý
Tuổi tiểu học là giai đoạn trẻ đang trong quá trình phát triển nhanh về thể chất lẫn tinh thần. Não bộ và hệ thần kinh của các em còn khá non nớt, nhạy cảm trước các tác động từ môi trường. Sự phát triển về nhận thức và kỹ năng xã hội của trẻ còn hạn chế. Vì thế, trẻ tiểu học rất dễ gặp phải những rối loạn về cảm xúc, hành vi hoặc giao tiếp nếu không được định hướng đúng cách.
Các yếu tố về di truyền, tính khí, đặc điểm riêng của mỗi đứa trẻ đều có thể ảnh hưởng đến việc các em ứng phó với những căng thẳng. Song, tác động môi trường xung quanh như gia đình, nhà trường và các mối quan hệ lại là nhân tố then chốt quyết định sự phát triển tâm lý lành mạnh hay rối loạn ở lứa tuổi này.
Chính vì vậy, việc xây dựng, bồi đắp cho con trẻ một môi trường sống an toàn, lành mạnh về thể chất lẫn tinh thần là hết sức quan trọng.
Trẻ thường xuyên lo lắng, buồn bã, tức giận, hoặc sợ hãi.
Ở lứa tuổi tiểu học, trẻ em thường chưa có khả năng điều chỉnh cảm xúc tốt. Khi gặp những tình huống căng thẳng, áp lực, các em dễ rơi vào trạng thái tiêu cực như lo âu, buồn rầu hay giận dữ.
Lo âu là cảm giác lo sợ, bất an thái quá về một điều gì đó. Nó khiến các em tâm trí bất an, rối loạn, ảnh hưởng đến sinh hoạt và học tập. Còn buồn rầu là xúc động mạnh về tinh thần, khiến các em chán nản, thiếu hứng thú với hoạt động xung quanh. Tương tự, giận dữ là cảm xúc tiêu cực dẫn đến các phản ứng thiếu kiểm soát, vi phạm chuẩn mực.
Các biểu hiện tiêu cực như vậy không chỉ tác động xấu đến sức khỏe, tâm lý của trẻ, mà còn ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, gây mất ổn định trường lớp và gia đình. Vì thế, việc xác định và can thiệp đúng mực là hết sức quan trọng.
Ví dụ:
Khi ba mẹ cãi nhau to tiếng, bé thường ôm gối khóc nức nở trong phòng, không dám ăn cơm. Hay cứ mỗi đêm trước khi đi ngủ bé lại tỏ ra hoảng sợ, van nài cha mẹ để đèn đêm vì sợ bóng tối. Tương tự, bé hay nổi nóng, đá đồ đạc khi bị bạn chê cười bài thi điểm thấp. Còn hay lo sợ trước ngày thi hoặc đến lớp, kêu đau bụng, không muốn đến trường.
Những biểu hiện khó khăn về cảm xúc tiêu cực ấy rất cần được lưu ý, chăm sóc và định hướng đúng mực, giúp các em phát triển lành mạnh về tâm lý.
Khó khăn cảm xúc ở trẻ tiểu học có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau. Một phần do đặc điểm di truyền khiến một số trẻ nhạy cảm, dễ tổn thương hơn. Môi trường sống xung quanh như gia đình, nhà trường, bạn bè cũng đóng vai trò quan trọng.
Chẳng hạn, những đứa trẻ trong gia đình ly hôn, cha mẹ thường xuyên cãi vã sẽ dễ cảm thấy bất an, lo sợ. Bé A chẳng hạn, từ khi ba mẹ ly dị, em hay khóc lóc một mình, sợ phải chia tay một trong hai người. Hay như bé Nam, do thiếu sự quan tâm đúng mực của gia đình nên rất hay nổi cáu, đòi hành động theo ý mình.
Những trải nghiệm tiêu cực như bị bạn bè bắt nạt, chứng kiến cảnh bạo lực, lạm dụng… càng khiến tâm lý trẻ dễ bị tổn thương sâu sắc. Điều đó đòi hỏi sự quan tâm đúng mực của người lớn để định hướng và điều chỉnh.
Trẻ trở nên hung hăng, chống đối, hoặc rụt rè, ngại giao tiếp.
Những biểu hiện nói dối, trộm cắp của các em thể hiện sự yếu kém trong khả năng tự kiềm chế và tuân thủ các chuẩn mực đạo đức xã hội. Chúng cho thấy trẻ gặp khó khăn trong việc điều tiết hành vi của bản thân khi có cảm xúc tiêu cực hay khi đối mặt với cám dỗ. Điều đó cần được rèn luyện, uốn nắn với sự kiên nhẫn, định hướng của người lớn.
Ví dụ: Thấy bạn được khen ngợi, Bé cũng nói dối rằng mình cũng vừa đạt thành tích tốt; hoặc lỡ làm đổ nước, Bé đổ lỗi cho người khác mặc dù chính bản thân là người gây ra. Hoặc Bé thường lấy bút hay tẩy của bạn mà không hỏi trước.
Trong khi đó, biểu hiện chống đối, thách thức kỷ luật có thể do trẻ chưa hình thành đúng mực cách ứng xử với người có thẩm quyền; hoặc do gia đình quá nuông chiều hay áp đặt quá khắt khe khiến trẻ phản ứng.
Ví dụ: Khi bị nhắc nhở học bài, Bé sẽ thường khóc lóc hay ném đồ chơi. Những hành động như vậy ảnh hưởng đến cô bé và người xung quanh.
Hiếu động thái quá thể hiện rõ nét khó khăn của trẻ trong tập trung chú ý và kiểm soát hành vi của bản thân. Nó ảnh hưởng đến khả năng học tập cũng như mối quan hệ xã hội của trẻ.
Ví dụ: Bé học lớp 1, hay nghịch trong giờ học. Bé thường quay qua trò chuyện, cười đùa với bạn. Khi giao bài, Tùng chỉ tập trung được một lúc rồi lại đi loanh quanh. Ngoài giờ, Bé cũng rất năng động, nhảy nhót, leo trèo khiến cô lo lắng. Điều đó ảnh hưởng đến việc học và giao tiếp của bé.
Những vấn đề nêu trên đòi hỏi sự hỗ trợ đúng mức từ gia đình-nhà trường để điều chỉnh và hướng thiện cho các em.
Một trong những nguyên nhân chính là do các em thiếu được quan tâm, chú ý đúng mức từ gia đình và thầy cô giáo. Sự thiếu hụt lòng quan tâm, thương yêu sẽ khiến trẻ cảm thấy bất an, thiếu tự tin. Từ đó, các em hay tìm đến những hành vi tiêu cực để gây sự chú ý.
Ví dụ: Bé thường hay nghịch phá cây cảnh, vật dụng trong nhà để thu hút sự chăm sóc của cha mẹ. Hay bé thường xuyên nói dối thầy cô và bạn bè vì thiếu sự lắng nghe, thấu hiểu từ người lớn.
Ngoài ra, áp lực quá lớn từ gia đình hay xung đột với bạn bè ở trường cũng tác động tiêu cực đến hành vi ứng xử của trẻ.
Xem thêm : Trở thành khách VIP của ngân hàng cần có bao nhiêu tiền?
Ví dụ: Bé Tiến thỉnh thoảng hay trêu chọc các bạn gái trong lớp. Một hôm bé bị cô phê bình trước lớp, Tiến cảm thấy tủi thân và giận dỗi. Em đã xé nhỏ mấy trang sách vở chung của lớp để giải tỏa cảm xúc tiêu cực đang có.
Điều quan trọng là phụ huynh và giáo viên cần dành thời gian lắng nghe để hiểu rõ nguyên nhân đằng sau những hành vi tiêu cực của trẻ. Có thể do bé thiếu sự quan tâm, chưa ý thức được sai trái của bản thân hay muốn thu hút sự chú ý…
Thay vì la mắng, điều cần thiết là hướng dẫn các em nhận ra hậu quả của việc làm sai để tự rút ra bài học.
Ví dụ: sau khi bé Lan nói dối thầy cô, cha mẹ và cô giáo đã chỉ cho bé thấy sự thật luôn sớm muộn bị phơi bày, đồng thời dạy bé cách xin lỗi, sửa sai. Thỉnh thoảng động viên khen thưởng khi trẻ cố gắng tu dưỡng tích cực sẽ giúp củng cố hành vi tốt.
Cùng với đó là những hoạt động ý nghĩa sẽ giúp trẻ rèn luyện kỹ năng cần thiết và phát huy năng lực tốt của bản thân.
Trẻ mất tập trung, giảm sút kết quả học tập.
Các khó khăn của trẻ thể hiện ở việc các em gặp trở ngại lớn trong quá trình tiếp thu, lĩnh hội thông tin kiến thức được truyền đạt trên lớp. Điển hình là gặp vướng mắc trong đọc, hiểu và nắm vững bài vở. Hay gặp khó khăn khi làm theo hướng dẫn trong các bài tập về nhà hoặc các kỹ năng cần rèn luyện như viết đúng chính tả, giải toán, tư duy logic…
Ví dụ: Như Tiến, dù đã lớp 3 nhưng em vẫn đọc cò chậm, dễ nhầm lẫn các chữ với nhau. Hay như bé Mai, khi giáo viên giảng bài thì Mai dễ mất tập trung, không nắm được bài.
Kết quả là đa số các em đều có điểm số thấp, thi thoảng bị cha mẹ la mắng, so sánh với bạn bè. Điều đó khiến các bé mất dần hứng thú học tập, thường xuyên nghỉ học nếu không được động viên, cổ vũ. Do đó, cần có sự định hướng phù hợp để giúp các em lấy lại niềm tin và niềm vui trên hành trình chinh phục tri thức.
Một trong những nguyên nhân chính là do sự hạn chế về năng lực nhận thức, khả năng tiếp nhận, xử lý thông tin của trẻ. Cụ thể, một số em gặp khó khăn trong việc đọc hiểu văn bản, diễn đạt suy nghĩ bằng lời nói hay văn viết. Một số khác lại yếu kém trong khả năng tập trung chú ý, quên nhanh kiến thức đã học hoặc gặp trở ngại trong tư duy logic, giải quyết vấn đề.
Ví dụ: Bé bị chậm phát triển ngôn ngữ nên gặp khó khăn trong đọc, hiểu và diễn đạt ý tưởng. Hay Bé lại có vấn đề về tập trung chú ý nên thường khó nắm bắt nội dung bài giảng.
Ngoài năng lực cá nhân của mỗi học sinh, phương pháp dạy học áp đặt của giáo viên cùng với môi trường lớp học chật hẹp, ồn ào cũng khiến việc tiếp thu bài vở của trẻ bị ảnh hưởng. Thiếu sự truyền cảm hứng và động viên kịp thời khiến các em dễ nản chí, mất động lực học tập.
Điều đầu tiên là phụ huynh và giáo viên cần dành thời gian quan sát, lắng nghe để xác định nguyên nhân vướng mắc của từng em, từ đặc điểm tâm sinh lý đến hoàn cảnh gia đình. Từ đó có giải pháp hỗ trợ hiệu quả.
Ví dụ: như đối với bé thiếu tập trung, thầy cô có thể sắp xếp chỗ ngồi gần bạn ngoan giúp nhắc nhở. Hay đối với trường hợp gia đình khó khăn, nhà trường có thể miễn giảm học phí để em yên tâm đi học.
Việc tạo không khí lớp học thoải mái, thỉnh thoảng khen thưởng và khích lệ khi trẻ có tiến bộ sẽ giúp các em hứng thú với việc học tập hơn.
Trẻ gặp khó khăn trong việc giao tiếp với bạn bè và người lớn.
Không ít học sinh tiểu học gặp phải trở ngại nhất định trong giao tiếp ứng xử hàng ngày. Điển hình là các bé thường nhút nhát, thiếu tự tin khi tiếp xúc với người lạ hoặc đám đông.
Ví dụ: Bé hay cúi gằm mặt, không dám trả lời khi được giáo viên hỏi đáp.
Một số học sinh thiếu kỹ năng lắng nghe và thiếu sự tôn trọng trong quá trình trao đổi đối thoại.
Ví dụ: Bé thường hay ngắt lời bạn nói giữa chừng hoặc chuyển chủ đề khiến người đối diện khó chịu.
Hơn nữa, khi gặp mâu thuẫn với bạn bè, nhiều em chưa biết cách giải quyết vấn đề một cách hòa bình và hiệu quả. Điều đó khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn gây tổn hại đến mối quan hệ.
Các vướng mắc trên cho thấy sự bất cập trong khả năng giao tiếp ứng xử xã hội của trẻ, cần có sự can thiệp phù hợp từ phía nhà trường cũng như gia đình.
Một trong những nguyên nhân phổ biến là do tính cách nhút nhát, trầm lặng bẩm sinh của một số trẻ.
Ví dụ: Thuỷ sinh ra đã ít nói, không thích tham gia các hoạt động đông người do tính tình hướng nội và sợ tiếp xúc xã hội. Điều này khiến em dễ gặp khó khăn khi giao tiếp.
Thiếu hụt kỹ năng giao tiếp như thiếu tự tin, khả năng diễn đạt ý tưởng hay lắng nghe cũng là rào cản lớn của các em. Ví dụ như Tiến, em thường cắt lời và chuyển chủ đề khiến người nghe khó chịu do còn yếu về kỹ năng giao tiếp.
Môi trường sống thiếu thuận lợi như gia đình thường xuyên cãi vã hay bạn bè quá ít ỏi cũng khiến trẻ dần trở nên nội tâm, khép kín và gặp khó khăn trong giao tiếp về sau.
Điều quan trọng là giáo viên cần dành thời gian hướng dẫn các em về các kỹ năng giao tiếp cơ bản như lắng nghe tập trung, tôn trọng lời người khác nói, chia sẻ hợp tình hợp lý.
Xem thêm : 1 ngày cần bao nhiêu calo để tăng cân? Cách tính lượng calo nạp vào cơ thể
Ví dụ: Thấy em Linh hay cắt ngang lời bạn nói giữa chừng, cô giáo nên nhẹ nhàng nhắc nhở và chỉ cho Linh những cách nghe và phản hồi thích hợp hơn.
Bên cạnh đó, phụ huynh cũng cần khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động trao đổi theo nhóm như trò chuyện, kể chuyện, thảo luận,… để các em có cơ hội rèn luyện các kỹ năng mềm cần thiết.
Tạo môi trường giao tiếp cởi mở, không áp lực, cho phép trẻ chia sẻ và góp ý xây dựng thông qua trò chơi, động viên tích cực cũng giúp trẻ tự tin và thích làm quen giao lưu hơn.
Trẻ bị bắt nạt, cô lập, hoặc không muốn đi học.
Khá nhiều học sinh tiểu học gặp phải vấn đề trong việc hòa nhập với tập thể lớp và bạn bè. Điển hình là các em thường hay rụt rè, ngại ngùng khi tham gia các hoạt động chung.
Ví dụ: bé Nam luôn tỏ ra lúng túng, né tránh khi được cô giáo yêu cầu phát biểu ý kiến trước lớp. Hay khi tổ chức trò chơi nhóm, Thu thường tách mình ra xa, không hòa đồng cùng các bạn.
Nhiều em thường xuyên lo lắng, sợ hãi trong các tương tác xã hội, nhất là với người lạ hoặc trước đám đông. Chính sự thiếu tự tin, lo ngại bị từ chối đó khiến các em dễ rơi vào trạng thái cô độc, thiếu gắn kết và thậm chí là bị bạn bè xa lánh, bắt nạt. Lâu dần, tâm lý tiêu cực càng tích tụ khiến bé ngày một khép kín, có những phản ứng hung hăng hoặc nổi loạn.
Môi trường gia đình: Cha mẹ quá bảo bọc con cái, hoặc thiếu quan tâm đến con cái có thể khiến trẻ gặp khó khăn trong hòa nhập.
Môi trường học tập: Giáo viên thiếu quan tâm đến học sinh, hoặc môi trường học tập không thân thiện có thể khiến trẻ gặp khó khăn trong hòa nhập.
Kỹ năng xã hội: Trẻ thiếu kỹ năng giao tiếp và kỹ năng giải quyết vấn đề có thể khiến trẻ gặp khó khăn trong hòa nhập.
Một số trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp và hòa đồng do tính cách bẩm sinh hướng nội, nhút nhát.
Ví dụ: Em Hạnh chẳng hạn, do có tính hay xấu hổ nên thường né tránh tiếp xúc, không thích tham gia các hoạt động tập thể cùng bạn.
Ngoài ra, môi trường sống cũng ảnh hưởng lớn. Trẻ thiếu được cha mẹ quan tâm, dạy dỗ kỹ năng xã hội hay trải qua phương pháp giáo dục quá nghiêm khắc, áp đặt cũng dễ trở nên nhút nhát, khó hòa nhập. Bên cạnh đó, nếu nhà trường không chú trọng xây dựng môi trường học tập thân thiện, cởi mở cũng khiến một bộ phận học trò e ngại và khép kín hơn.
Nhìn chung, thiếu kỹ năng giao tiếp xã hội là nguyên nhân then chốt khiến trẻ em tiểu học gặp trở ngại trong hòa nhập nhóm bạn và môi trường.
Điều quan trọng đầu tiên là phụ huynh và giáo viên cần dành thời gian “cầm tay chỉ việc” để giúp các em trau dồi các kỹ năng xã hội cần thiết. Ví dụ, khi thấy bé Vy ngại tiếp xúc với các bạn, cô giáo có thể nhẹ nhàng động viên em tham gia các tiết sinh hoạt tập thể, đồng thời gợi ý những câu chào hỏi, cách bắt chuyện thân thiện ban đầu giúp em dễ dàng hơn trong giao tiếp.
Ngoài ra, phụ huynh cũng nên tạo không khí gia đình ấm áp, tin cậy để con em thoải mái chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình. Đồng thời, khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt tập thể để cọ xát và học hỏi kỹ năng hòa đồng. Nếu vấn đề quá nghiêm trọng, có thể tư vấn ý kiến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ.
Các vấn đề tâm lý ở trẻ tiểu học thường khá phức tạp và liên quan đan xen với nhau. Một em học sinh có thể gặp phải nhiều khó khăn cùng lúc như lo âu, rối loạn hành vi và giao tiếp kém. Do đó, việc xác định đúng nguyên nhân gốc rất quan trọng để có giải pháp can thiệp hiệu quả.
Trong quá trình theo dõi và giúp đỡ các em, phụ huynh và nhà trường cần thật kiên nhẫn, lắng nghe và thể hiện sự quan tâm, cảm thông chân thành tới tâm trạng, hoàn cảnh của mỗi em. Điều đó sẽ giúp xây dựng mối quan hệ tin cậy giữa người lớn và trẻ.
Một khi các vấn đề tâm lý của học sinh được phát hiện và can thiệp sớm, hiệu quả thì khả năng vượt qua khó khăn, phát triển lành mạnh là rất lớn. Do vậy, điều quan trọng là không nên chủ quan hay xem nhẹ tình trạng này.
Khó khăn tâm lý ở trẻ em, đặc biệt là học sinh tiểu học, là vấn đề được rất nhiều phụ huynh quan tâm. Biết cách nhận biết, xử lý cũng như hỗ trợ con cái đúng cách sẽ giúp các em vượt qua giai đoạn khó khăn này, tiếp tục phát triển một cách lành mạnh.
Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp xoay quanh chủ đề khó khăn tâm lý ở trẻ em tiểu học. Hy vọng những câu trả lời dưới đây sẽ phần nào giải đáp những băn khoăn, thắc mắc của các bậc phụ huynh, cũng như mọi người xung quanh.
Khi trẻ tiểu học bắt đầu thường xuyên thể hiện các cảm xúc tiêu cực như lo âu, buồn rầu hay sợ hãi; hay có những thay đổi đột ngột về hành vi như trở nên hung hăng, ngược đãi với bạn bè hoặc lại rụt rè, né tránh giao tiếp thì có thể là dấu hiệu của vấn đề tâm lý. Ngoài ra, sự suy giảm hiệu quả học tập, khó khăn trong giao tiếp, hòa nhập cùng bạn cũng là chuông cảnh báo cho thấy trẻ đang gặp vướng mắc về mặt tâm lý.
Trước hết, cha mẹ và giáo viên cần tăng cường quan sát, lắng nghe chặt chẽ các biểu hiện và tâm tư của trẻ để có những nhận định chính xác. Tiếp theo là xây dựng một môi trường an toàn, tin cậy giúp các em thoải mái bộc lộ suy nghĩ và cảm nhận của mình. Hơn thế nữa, trẻ cần được khuyến khích chia sẻ chi tiết các khó khăn để từ đó nhận được sự hỗ trợ, định hướng kịp thời từ người lớn. Nếu vấn đề nghiêm trọng, cần nhờ chuyên gia can thiệp thích hợp.
Để phòng ngừa tốt nhất, gia đình cần chú trọng xây dựng mối quan hệ gắn kết, môi trường nuôi dưỡng tràn đầy tình thương và sự quan tâm cho con trẻ. Bên cạnh đó, phụ huynh và nhà trường giúp đỡ trẻ rèn kỹ năng giao tiếp xã hội tích cực cũng như kiểm soát cảm xúc lành mạnh. Đặc biệt không gây sức ép đối với trẻ về học tập, thay vào đó tạo môi trường học tập dễ chịu, vui vẻ cho các em.
Các trường học hiện nay thường có bộ phận chuyên trách công tác tâm lý học đường để hỗ trợ học sinh. Bên cạnh đó, cha mẹ có thể đưa con tới bệnh viện chuyên khoa tâm thần hoặc các trung tâm tư vấn uy tín để nhận được sự can thiệp kịp thời từ đội ngũ bác sĩ, chuyên gia tâm lý giàu kinh nghiệm.
Có thể thấy rằng các vấn đề tâm lý là điều không thể tránh khỏi ở lứa tuổi tiểu học. Chúng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau và thể hiện dưới nhiều hình thức: lo âu, rối loạn hành vi, khó khăn trong học tập và giao tiếp…
Điều quan trọng là phụ huynh, nhà trường và toàn xã hội cần nhận thức được tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần cho trẻ. Hãy dành nhiều thời gian quan sát, lắng nghe và đồng hành cùng con em để kịp thời định hướng và giúp các em vượt qua những khó khăn trong giai đoạn phát triển này. Đừng để những vấn đề nhỏ trở thành rào cản lớn, ảnh hưởng đến tương lai của các em.
Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp
This post was last modified on 10/04/2024 22:14
Con số may mắn hôm nay 23/11/2024 theo năm sinh: Nhặt TIỀN từ con số…
Tử vi thứ bảy ngày 23/11/2024 của 12 con giáp: Tuổi Thìn chán nản, tuổi…
Vận may của 4 con giáp đang ngày càng xuống dốc. Cuối tuần này (23-24/11),…
Con số cuối cùng trong ngày sinh dự đoán con người sẽ GIÀU CÓ, sống…
Cuối tuần này (23-24/11), 4 con giáp sẽ gặp nhiều may mắn và thành công…
Tử vi hôm nay – Top 3 con giáp thịnh vượng nhất ngày 22/11/2024
