Nói quá là gì? Tác dụng và các kiểu nói quá thường gặp

Khái niệm nói quá

Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. (Theo SGK Ngữ văn 8 tập một)

Đặc điểm của nói quá

Biện pháp tu từ nói quá có đặc điểm: phóng đại đến mức phi lí tính chất, quy mô của sự vật, hiện tượng được nói đến.

Bạn đang xem: Nói quá là gì? Tác dụng và các kiểu nói quá thường gặp

Các kiểu nói quá

Có hai kiểu nói quá thường gặp: nói quá kết hợp với so sánh tu từ và nói quá dùng từ ngữ phóng đại khác.

– Nói quá kết hợp với so sánh tu từ

Hai biện pháp tu từ này đều nhằm mục đích làm rõ hơn, cụ thể hơn, sinh động hơn bản chất của đối tượng. Nếu kết hợp cả hai phép tu từ sẽ đem lại hiệu quả cao hơn.

Ví dụ:

Trên trời mây trắng như bôngỞ dưới cánh đồng bông trắng như mâyMấy cô má đỏ hây hâyĐội bông như thể đội mây về làng

(Ca dao)

Mẹ già như chuối ba hươngNhư xôi nép một, như đường mía lau

(Ca dao)

– Dùng những từ ngữ phóng đại khác

+ Các từ phóng đại có thể là những từ ngữ mang sẵn ý nghĩa phóng đại: cực kỳ, vô kể, vô hạn độ, tuyệt diệu, mất hồn, …

+ Các từ ngữ phóng đại có thể là: nhớ đến cháy lòng, cưỡi vỡ bụng, …

+ Từ ngữ phóng đại có thể thể hiện thông qua những thành ngữ, tục ngữ: ăn như rồng cuốn, nói như rồng leo, khoẻ như voi, đẹp như tiên, …

Tác dụng của nói quá

Nói quá có các tác dụng: gây ấn tượng đặc biệt, tăng sức biểu cảm hoặc gây cười.

Nói quá không phải là nói sai sự thật, nói dối

Ví dụ:

“Chọc trời khuấy nước mặc dầuDọc ngang nào biết trên đầu có ai”

(Nguyễn Du)

Trong câu thơ trên, biện pháp tu từ nói quá góp phần làm tăng tính chất anh hùng ca trong hành động của nhân vật Từ Hải.

Nhấn mạnh ý

Ví dụ

“Đêm tháng năm chưa nằm đã sangNgày tháng mười chưa cười đã tối”

(Tục ngữ)

Câu nói trên phóng đại về tính chất. Nhằm nhấn mạnh tính chất thời gian, nhắc nhở mọi người điều chỉnh công việc cho phù hợp.

Gây ấn tượng

Ví dụ:

“Con đường mòn chạy thẳng đến tận chân trời”

(Báo Nhân dân)

Câu nói trên phóng đại về quy mô. Cho thấy con đường rất dài, tăng sức gợi cho người đọc.

Tăng sức biểu cảm cho lời văn

Ví dụ:

“Cày đồng đang buổi ban trưaMồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày”

(Ca dao)

Câu nói trên phóng đại về mức độ, cho thấy sự vất vả của người nông dân khi làm ra hạt gạo.

So sánh nói quá và nói giảm, nói tránh

So sánh nói quá và nói giảm nói tránh có điểm nào giống nhau và khác nhau.

– Giống nhau giữa nói qua và nói giảm nói tránh: Không nói đúng thực tế của sự việc, hiện tượng.

+ Cả 2 đều là biện pháp tu từ thường được sử dụng trong giao tiếp hàng ngày, trong văn học thơ ca…

– Khác nhau giữa 2 biện pháp tu từ trên: Nói quá nhằm phóng đại sự việc lên, làm tăng thêm sự nổi bật của vấn đề cần nói, tạo ấn tượng mạnh cho người nghe.

+ Còn nói giảm nói tránh thì làm giảm bớt đi so với thực tế nhằm giúp sự việc hiện tượng trở nên nhẹ nhàng hơn, lịch sự hơn hoặc tâm lý hơn qua đó người nghe cảm thấy dễ chịu hơn.

Xem thêm: Nói giảm nói tránh là gì?

Bài tập về Nói quá

Bài tập 1

Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:

a. Bàn tay ta làm nên tất cả

có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)

b. Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sượt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời dược.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)

c. […] Cái cụ bà thét ra lửa ấy lại sử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.

(Nam Cao, Chí Phèo)

Trả lời:

a. “Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.” Biện pháp nói quá ở đây để nhấn mạnh vai trò sự cố gắng, kiên trì, sức khỏe trong lao động, có thể cải tạo tự nhiên mang lại nguồn sống của con người.

b. “em có thể đi lên tới tận trời được” nói quá ở đây để nhằm khẳng định tinh thân không ngại khó, không ngại khổ của nhân vật.

c. “cụ bà thét ra lửa” ở đây, biện pháp nói quá được sử dụng để thể hiện nhân vật bà cụ có thế lực, có quyền lực.

Bài tập 2

Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống để tạo biện pháp tu từ nói quá: Bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.

a. Ở nơi /…/ thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.

b. Nhìn thấy tội các của giặc, ai ai cũng /…/

c. Cô Nam tính tình xởi lởi, /…/

d. Lời khen của cô giáo làm cho nó /…/

e. Bọn giặc hoảng hốt /…/ mà chạy.

Trả lời:

Xem thêm : Thị trường là gì? Chức năng & hình thái của thị trường

a. Có ăn đá gà ăn sỏi

b. Bầm tím gan tím ruột

c. Ruột để ngoài da

d. Nở từng khúc ruột

e. Vắt chân lên cổ

Bài tập 3

Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.

Trả lời:

– Nàng Tây Thi đẹp nghiêng nước nghiêng thành.

– Nhân dân ta, đồng bào ta đã đánh tan mọi âm mưu, thủ đoạn của quân xâm lược bằng tinh thần đoàn kết, ý chí kiên cường và sức mạnh dời non lấp biển.

– Lúc còn bé, em thích nhất là được nghe bà kể về câu chuyện thần Nữ Oa lấp biển vá trời.

– Chỉ có những người mình đồng da sắt mới có thể chịu được cái nóng hầm hập dưới hầm.

– Bài toán thầy giao sáng nay khó quá, tôi nghĩ nát óc vẫn chưa tìm ra cách giải.

Bài tập 4

Tìm năm thành ngữ so sánh dùng biện pháp nói quá.

Trả lời:

5 thành ngữ có sử dụng biện pháp nói quá là:

– Lớn nhanh như thổi

– Trắng như tuyết

– Nắng như đổ lửa

– Ngáy như sấm

– Chậm như rùa

Bài tập 5

Viết một đoạn văn, hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.

Đoạn văn tham khảo:

Tôi có một người bạn thân thuở ấu thơ tên là Linh. Chúng tôi cùng sinh ra và lớn lên ở vùng biển. Cùng là những đứa con của biển, tôi thì đen như mực còn Linh lại có nước da trắng như trứng gà bóc. Bây giờ, khi lên đại học, dù mỗi đứa học ở một nơi, nhưng chúng tôi vẫn luôn hướng về nhau, quan tâm và tâm sự với nhau mọi chuyện trên trời dưới bể. Vì vậy, tôi rất trân trọng người bạn thân này.

Bài tập 6

Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác

Trả lời:

Việc phân biệt giữa biện pháp tu từ nói quá và nói khoác là vô cùng quan trọng vì việc này sẽ giúp các chủ thể có thể tránh được những nhầm lẫn khi sử dụng biện pháp nói quá trong khi diễn đạt các bài tập làm văn cũng như trong đời sống hằng ngày.

Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp