Ngôn ngữ lập trình là gì? Nên học ngôn ngữ lập trình nào?

Ngôn ngữ lập trình là nhóm ngành được quan tâm hàng đầu. Bài viết này sẽ giúp các bạn hiểu được ngôn ngữ lập trình là gì và giải đáp thắc mắc nên học ngôn ngữ lập trình nào. Cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây nhé!

Ngôn ngữ lập trình là gì?

Ngôn ngữ lập trình (programming language) là một tập hợp các quy tắc, cú pháp và ký hiệu được sử dụng để viết mã nguồn cho các chương trình máy tính hoặc phần mềm.

Bạn đang xem: Ngôn ngữ lập trình là gì? Nên học ngôn ngữ lập trình nào?

Các ngôn ngữ lập trình cho phép các nhà phát triển viết các hướng dẫn cho máy tính thực hiện các tác vụ nhất định, bao gồm cả tính toán, xử lý dữ liệu, lưu trữ, truy xuất cơ sở dữ liệu và giao tiếp với người dùng.

Mỗi ngôn ngữ lập trình có cú pháp, cách viết khác nhau và được thiết kế để phù hợp với các nhu cầu khác nhau. Các ngôn ngữ lập trình được sử dụng rộng rãi trong việc phát triển phần mềm, ứng dụng web và các sản phẩm khác.

Hằng năm, có hàng ngàn ngôn ngữ lập trình khác nhau được tạo ra. Những ngôn ngữ này có thể là dạng mệnh lệnh hoặc dạng khai báo.

Các thành phần của ngôn ngữ lập trình

Ngôn ngữ lập trình được cấu thành bởi các thành phần sau:

• Cú pháp: Cú pháp là tập hợp các quy tắc để viết các lệnh và câu lệnh trong ngôn ngữ lập trình. Cú pháp định nghĩa cách viết mã và các quy tắc để phân tích chúng.
• Từ vựng: Từ vựng là tập hợp các từ khóa, các biến, hàm và các ký tự đặc biệt trong ngôn ngữ lập trình. Từ vựng cung cấp các cụm từ để biểu diễn các khái niệm và hành động trong chương trình.
• Cú pháp chương trình: Cú pháp chương trình là cách sắp xếp các câu lệnh và cấu trúc mã trong chương trình. Cú pháp chương trình xác định cấu trúc và tình trạng của chương trình.
• Thư viện: Thư viện là tập hợp các hàm và phương thức đã được xây dựng sẵn trong ngôn ngữ lập trình, giúp người dùng tiết kiệm thời gian và công sức trong việc lập trình.
• Trình biên dịch: Trình biên dịch là phần mềm chuyên dùng để biên dịch chương trình ngôn ngữ lập trình sang mã máy để máy tính có thể hiểu được và thực thi được.
• Trình thông dịch: Trình thông dịch là phần mềm cho phép chương trình ngôn ngữ lập trình được thực thi trực tiếp trên máy tính mà không cần phải biên dịch trước.
• Các công cụ hỗ trợ: Các công cụ hỗ trợ bao gồm trình soạn thảo mã nguồn, bộ gỡ rối, phần mềm quản lý phiên bản và các công cụ kiểm thử. Giúp người dùng dễ dàng hơn trong việc lập trình và quản lý chương trình.

Tổng kết lại, các thành phần của ngôn ngữ lập trình bao gồm cú pháp, từ vựng, cú pháp chương trình, thư viện, trình biên dịch, trình thông dịch và các công cụ hỗ trợ.

Đặc điểm chung của các ngôn ngữ lập trình

Ngôn ngữ lập trình là các bộ từ vựng, cú pháp và quy tắc để viết chương trình máy tính. Các đặc điểm chung của các ngôn ngữ lập trình bao gồm:

• Tính cú pháp: Các ngôn ngữ lập trình có cú pháp riêng biệt để định nghĩa các lệnh và câu lệnh. Tính cú pháp này phải được tuân thủ nghiêm ngặt để chương trình có thể hoạt động đúng.
• Tính biên dịch: Các chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình thường được biên dịch sang mã máy trước khi thực thi. Điều này đảm bảo rằng chương trình có thể chạy trên máy tính một cách hiệu quả.
• Tính độc lập nền tảng: Các ngôn ngữ lập trình thường có tính độc lập nền tảng. Nghĩa là chương trình viết bằng ngôn ngữ này có thể chạy trên nhiều nền tảng khác nhau. Bao gồm cả Windows, MacOS, Linux và các hệ điều hành khác.
• Tính tái sử dụng: Các ngôn ngữ lập trình cung cấp các tính năng cho phép tái sử dụng mã đã viết. Điều này giúp giảm thời gian và công sức khi phát triển chương trình.
• Tính linh hoạt: Các ngôn ngữ lập trình cung cấp cho lập trình viên các tính năng linh hoạt để xử lý dữ liệu và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp khác nhau.

Ứng dụng của ngôn ngữ lập trình

Trong thời đại công nghệ phát triển như hiện nay, ngôn ngữ lập trình đã và đang đóng một vai trò quan trọng trong khoa học và cuộc sống con người. Điển hình có thể kể đến như: phát triển các ứng dụng phù hợp, tương thích để hoạt động trên iOS, Android, thiết kế website,…

Các loại ngôn ngữ lập trình đang được sử dụng phổ biến vào cuộc sống nhờ vào tính ứng dụng cao và khả năng phát triển linh hoạt.

Bên cạnh đó, các ứng dụng mà được tạo ra từ ngôn ngữ lập trình vẫn luôn không ngừng cập nhật và đổi mới về tính năng,… với đích đến cuối cùng là mang lại trải nghiệm tốt nhất cho người dùng.

Tìm hiểu về nền tảng .NET – Nền tảng hỗ trợ các loại ngôn ngữ lập trình trong việc phát triển các ứng dụng web

Phân loại ngôn ngữ lập trình

Ngôn ngữ máy (machine language)

Ngôn ngữ máy (machine language) là một tập các chỉ thị được CPU của máy tính trực tiếp thực thi. Mỗi chỉ thị sẽ thực hiện một chức năng xác định. Các chuỗi chỉ thị chính là tất cả các chương trình được thực thi trực tiếp bởi CPU.

Ngôn ngữ máy chính là ngôn ngữ cơ sở cho bộ vi xử lý và được hiển thị hoàn toàn theo dạng mã nhị phân. Các loại ngôn ngữ lập trình khác cuối cùng sẽ được chuyển thành ngôn ngữ máy trước khi hoàn thiện chương trình.

Hợp ngữ

Hợp ngữ (assembly language) được xem là một trong những loại ngôn ngữ lập trình bậc thấp. Hợp ngữ là loại ngôn ngữ lập trình phức tạp, khó nhớ, phụ thuộc vào các loại vi xử lý khác nhau và cần công cụ hợp dịch để có thể dịch ra ngôn ngữ máy.

Mặc dù hợp ngữ được viết bằng từ viết tắt tiếng Anh nhưng hợp ngữ vẫn thua kém các loại ngôn ngữ lập trình khác về mặt vị thế.

Ngôn ngữ lập trình bậc cao (High-level programming language)

Ngôn ngữ lập trình bậc cao là ngôn ngữ lập trình hiện đại, tự nhiên, độc lập và không phụ thuộc vào công cụ dịch hay thiết bị sử dụng. Ví dụ về một số loại ngôn ngữ lập trình bậc cao có thể kể đến là: Java, PHP, C, C++,…

Mặt khác, ngôn ngữ lập trình bậc cao có thể được phân loại theo phương pháp xây dựng và thực hiện chương trình như:

• Ngôn ngữ lập trình hướng cấu trúc: Loại ngôn ngữ này hoạt động theo từng cụm chương trình con và được phân nhỏ ra từ chương trình chính.
• Ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng: Đây là loại ngôn ngữ tập trung vào đối tượng, lấy đối tượng (thực thể trong bài toán) là nền tảng để giải thuật toán của chương trình.
• Ngôn ngữ lập trình tuyến tính: Loại ngôn ngữ này hoạt động dựa trên thứ tự viết các lệnh, từ trước đến sau, từ đầu đến cuối.

Top 10 ngôn ngữ lập trình phổ biến

1. Javascript

Năm 2022 đánh dấu năm thứ 10 liên tiếp JavaScript trở thành ngôn ngữ lập trình được sử dụng phổ biến nhất.

Theo khảo sát của Stack Overflow, số lượng nhà phát triển chương trình chuyên nghiệp (professional developer) sử dụng Javascript trong năm 2022 rơi vào khoảng 67.9% tổng số người được hỏi.

Lý do để Javascript trở thành ngôn ngữ lập trình được ưa chuộng nhất là nhờ vào tính thân thiện với hầu hết các trình duyệt website, có nhiều cú pháp linh hoạt.

Mặc dù, đây là ngôn ngữ dành cho Front-end nhưng Javascript vẫn được sử dụng cho Back-end thông qua Node.js.

Bên cạnh đó, Javascript giúp tăng độ mượt cho người dùng khi tương tác trên website. Ngoài ra, cơ hội việc làm cho người học Javascript được xem là rất rộng mở.

Ưu điểm của ngôn ngữ Javascript:

• Javascript là ngôn ngữ lập trình dễ học và nhu cầu cao.
• Lỗi dễ phát hiện hơn và dễ sửa hơn.
• Javascript hoạt động trên nhiều nền tảng, trình duyệt.
• Khả năng tương tác và phản hồi ngay lập tức với khách truy cập tốt.
• Javascript nhanh và nhẹ hơn các loại ngôn ngữ lập trình khác.
• Cung cấp các tính năng xác thực đầu vào của người dùng.

Xem thêm : Điểm mặt 21 quán kem ngon Hà Nội đa vị, đa sắc cho team mê kem

Các công ty hàng đầu sử dụng JavaScript là Microsoft, Uber, PayPal, Google, Walmart, v.v.

2. Python

Python được ra mắt lần đầu vào năm 1991 bởi Guido van Rossum. Theo khảo sát của Stack Overflow, Python là một trong những ngôn ngữ lập trình được yêu thích bởi những developer chuyên nghiệp cũng như những người đang học code.

Đây là ngôn ngữ lập trình bậc cao dễ học, dễ đọc, tất cả các cú pháp đều rõ ràng, trực quan. Ngoài ra, Python cũng thân thiện với người dùng, dễ nhớ bởi vì ngôn ngữ này được đánh giá là tương đồng với tiếng Anh.

Với tính ứng dụng cao trong phát triển phần mềm 3D, trí tuệ nhân tạo, lập trình game bằng Python cũng phổ biến hơn bao giờ hết. Vì vậy, với những ai có định hướng theo đuổi con đường trở thành Back-end developer thì Python là một sự lựa chọn thông minh.

Ưu điểm của ngôn ngữ Python:

• Cú pháp của Python đơn giản giúp cho người lập trình dễ đọc và tìm hiểu.
• So với PHP thì Python có tốc độ xử lý nhanh hơn.
• Chế độ tương tác thử nghiệm sửa lỗi của các đoạn mã]
• Python được biên dịch và chạy tốt trên tất cả nền tảng lớn
• Tính năng mở rộng cho phép thêm hoặc tùy chỉnh các công cụ.

Các công ty làm việc trên Python là Intel, Facebook, Spotify, Netflix, v.v.

3. Java

Java là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, được phát hành vào năm 1995 bởi James Gosling. Ngôn ngữ này có thể chạy trên những nền tảng hỗ trợ Java mà không cần dịch lại.

Khi đã được cài đặt Java Runtime Environment thì code Java sẽ làm việc lý tưởng trên tất cả các hệ điều hành và thiết bị. Ngoài ra, ngôn ngữ Java còn được ứng dụng rộng rãi trong phát triển ứng dụng website, big data, mobile,…

Ngôn ngữ Java còn được sử dụng trên phần phụ trợ của một số website phổ biến như là: Amazon, Google, YouTube. LinkedIn là một website nổi tiếng sử dụng ngôn ngữ Java.

Ưu điểm của ngôn ngữ Java:

• Ngôn ngữ Java là ngôn ngữ bậc cao, dễ hiểu và dễ học.
• Nền tảng độc lập, có thể chạy mã Java trên bất kỳ máy nào mà không cần cài đặt phần mềm hỗ trợ đặc biệt.
• Bảo mật cao
• Cấu hình mạnh mẽ
• Quản lý bộ nhớ hiệu quả

4. C#

Ngôn ngữ C# là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng được phát triển bởi Microsoft vào năm 2000. C# là bước đệm khởi đầu cho kế hoạch .NET của Microsoft. C# có nhiều tính năng đa dạng, thuận tiện cho người mới bắt đầu.

C# đã chứng minh được sức mạnh của mình khi được chọn để phát triển ứng dụng website, phát triển game thực tế ảo (VR), 2D và 3D. Theo Anders hejlsberg, ông là người tạo ra C# đã phát biểu rằng ngôn ngữ C# này giống với C++ hơn là Java.

Bên cạnh đó, ngôn ngữ C# được sử dụng ở backend của một vài website phổ biến chẳng hạn như: Dell, Visual Studio. C# cũng phù hợp cho các app trên Windows, Android và iOS.

5. C/C++

Ngôn ngữ C là một ngôn ngữ lập trình ra mắt vào cuối 1970, vận hành gần với phần cứng và gần giống với ngôn ngữ bậc thấp hơn là các ngôn ngữ bậc cao khác. Nhưng ngôn ngữ C đã cho thấy được sự khác nhau giữa chính mình với ngôn ngữ bậc thấp khác.

Điều làm nên sự khác biệt chính là việc mã C có thể được dịch và thực thi trong hầu hết các máy tính. Trong khi đó, các ngôn ngữ bậc thấp thì chỉ có thể chạy trong một số máy tính đặc biệt. Vì vậy, ngôn ngữ C được xem là ngôn ngữ bậc trung.

Ngôn ngữ C là nguồn cảm hứng cho sự ra đời của hàng loạt các loại ngôn ngữ lập trình khác như: C#, Java, Objective-C,…

Ngôn ngữ C++ là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng được phát triển dựa trên ngôn ngữ C. C++ thường được dùng để phát triển các ứng dụng thực tế ảo (VR), đồ họa máy tính, gaming,…

Cả 2 ngôn ngữ C và C++ đều được sử dụng rộng rãi trong lập trình và khoa học máy tính. Điển hình là việc được ứng dụng cao trong phát triển các ứng dụng mà đòi hỏi yêu cầu cao về hiệu suất, ví dụ như: server app, trò chơi điện tử,…

6. PHP

PHP – viết tắt hồi quy của “Hypertext Preprocessor” là một ngôn ngữ lập trình kịch bản mã nguồn mở, được tạo ra vào năm 1994. Ngoài ra, PHP cũng là một loại mã lệnh chủ yếu dùng để phát triển các ứng dụng viết cho máy chủ, dùng cho mục đích tổng quát.

Mã lệnh của PHP có thể được nhúng vào trang HTML một cách dễ dàng nhờ vào việc sử dụng cặp thẻ PHP. Bên cạnh đó, ngôn ngữ PHP còn được tối ưu hóa cho các ứng dụng website, tốc độ nhanh và cú pháp giống C và Java.

Chính vì vậy, ngôn ngữ PHP tương đối dễ học và thời gian tạo sản phẩm cũng khá ngắn so với các loại ngôn ngữ khác nên PHP đã nhanh chóng trở thành một trong những ngôn ngữ lập trình website phổ biến nhất thế giới.

Tính đến nay, 83% trong tổng số 10 triệu website trên thế giới sử dụng PHP. Các lập trình viên dùng PHP để viết server-side-script và command-line-script và thậm chí là phát triển các ứng dụng desktop.

7. Kotlin

Ngôn ngữ Kotlin là một ngôn ngữ lập trình đa nền tảng, được phát triển bởi JetBrains vào năm 2011. Kotlin có thể tương tác với ngôn ngữ Java và hỗ trợ các ngôn ngữ lập trình khác.

Ngôn ngữ này được sử dụng rộng rãi cho các ứng dụng Android, ứng dụng web và phát triển ứng dụng bên server. Một số công ty sử dụng Kotlin làm ngôn ngữ lập trình chính là Pinterest, Coursera, Trello,…

Xem thêm : Viên sủi an thần có bán ở hiệu thuốc không?

Kotlin nổi bật bởi vì sở hữu các tính năng như: tính năng bảo mật tốt, tính tương tác cao, code có cấu trúc, ngắn gọn.

8. Go

Go (Golang) là ngôn ngữ lập trình được Google phát triển vào năm 2007 cho các API và ứng dụng web. Ngôn ngữ này ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu của các lập trình viên trong các dự án lớn.

Nhờ vào khả năng xử lý các hệ thống multicore, codebase và mạng lưới rộng lớn, Go đã và đang trở thành một trong những ngôn ngữ lập trình phát triển rất nhanh.

Bên cạnh đó, ngôn ngữ này phổ biến trong nhiều công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thông tin lớn nhờ vào cấu trúc đơn giản, hiện đại, nền tảng đa lõi của bộ vi xử lý và hoạt động đa nhiệm.

Một số công ty dùng ngôn ngữ Go làm ngôn ngữ lập trình của mình bao gồm: Google, Twitch, Uber, Dropbox.

9. Swift

Swift là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, được Apple phát triển vào năm 2014 cho các ứng dụng Mac và Linux. Đây là một loại ngôn ngữ lập trình mã nguồn mở dễ học, yêu cầu ít kỹ năng viết code hơn so với các ngôn ngữ lập trình khác.

Ngôn ngữ Swift được các nhà thiết kế lấy ý tưởng từ nhiều ngôn ngữ phổ biến khác như Objective-C, Rust, Haskell, Ruby, Python, C # và CLU. Swift được sử dụng để xây dựng ứng dụng cho iOS, macOS, watchOS và tvOS.

Các ứng dụng iOS phổ biến được phát triển từ ngôn ngữ Swift bao gồm: SoundCloud, WordPress, Mozilla Firefox và một tựa game nổi tiếng – Flappy Bird. Ngoài ra, Swift được thiết kế là một ngôn ngữ có khả năng phòng chống lỗi cao.

10. Ruby

Ngôn ngữ Ruby là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, được phát triển bởi Yukihiro Matz Matsumoto vào năm 1993. Ruby là ngôn ngữ được lựa chọn hàng đầu bởi các công ty lập trình khởi nghiệp.

Ruby được phát triển và thiết kế với cú pháp đơn giản, thân thiện với người dùng trong khi vẫn linh hoạt theo quan điểm kiến trúc hướng đối tượng, hỗ trợ lập trình thủ tục và chức năng.

Ruby phổ biến hơn là nhờ Ruby on Rails (RoR) – một framework mã nguồn mở được tạo ra để phát triển các ứng dụng và cho phép chạy như một trang web thực. Nhờ vào tính dễ học và thời gian học tương đối ngắn nên ngôn ngữ Ruby nhận được rất nhiều sự quan tâm.

Tuy nhiên, ngôn ngữ Ruby thường được các nhà phát triển lựa chọn ở giai đoạn đầu và về sau họ sẽ chọn một loại ngôn ngữ bậc cao khác.

Một nhược điểm rất lớn của Ruby là khó bảo trì. Ngoài ra, tốc độ của Ruby cũng chậm hơn những ngôn ngữ khác (chẳng hạn như: PHP, Java).

Quy tắc đặt tên trong ngôn ngữ lập trình

Trong lập trình, việc đặt tên cho biến, hàm, lớp, module hay các thành phần khác rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến độ dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì của mã nguồn. Sau đây là một số quy tắc đặt tên thông dụng:

• Chọn tên có ý nghĩa, miêu tả đúng chức năng và nội dung của biến, hàm hay lớp.
• Sử dụng chữ cái viết thường hoặc in hoa, không dùng chữ số hoặc ký tự đặc biệt.
• Sử dụng phong cách viết tắt có ý nghĩa rõ ràng, tránh sử dụng quá nhiều từ viết tắt khi không cần thiết.
• Không sử dụng tên trùng với từ khoá (keyword) của ngôn ngữ lập trình.
• Sử dụng kiểu đặt tên theo quy ước được sử dụng phổ biến trong cộng đồng lập trình.
• Đối với tên biến, sử dụng dấu gạch dưới (_) để ngăn cách các từ, ví dụ: ten_sinh_vien.
• Đối với tên hàm, sử dụng dạng động từ trước, ví dụ: getTenSinhVien().
• Đối với tên lớp, sử dụng chữ cái in hoa ở đầu mỗi từ, ví dụ: SinhVien, LopHoc.
• Đối với tên hằng số, sử dụng chữ in hoa và dấu gạch dưới để ngăn cách các từ, ví dụ: PI, MAX_LENGTH.

Những quy tắc này giúp cho mã nguồn trở nên dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì hơn trong quá trình phát triển phần mềm.

Nên học ngôn ngữ lập trình nào?

Nếu bạn đang có định hướng theo mảng lập trình và mới bắt đầu tìm hiểu về ngôn ngữ lập trình thì để việc học dễ dàng hơn một chút, bạn nên chọn các ngôn ngữ lập trình bậc cao.

Lý do chọn ngôn ngữ lập trình bậc cao là chúng có cú pháp gần gũi với ngôn ngữ tự nhiên nên sẽ dễ dàng hơn cho người mới bắt đầu.

Ngoài ra, 10 ngôn ngữ lập trình phổ biến đã được đề cập bên trên cũng chính là những loại ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi, ứng dụng cao, tính ổn định cao.

Đặc biệt là cộng đồng người học các loại ngôn ngữ này đông đảo, nhiều cộng đồng luôn sẵn sàng hỗ trợ về kinh nghiệm cũng như tài liệu tham khảo phong phú.

Việc học ngôn ngữ lập trình sẽ mang lại cho bạn nhiều trải nghiệm thú vị hơn là bạn nghĩ. Khi bạn có kiến thức nền tảng về một loại ngôn ngữ sẽ là tiền đề giúp bạn lĩnh hội các ngôn ngữ khác dễ dàng hơn.

Kể cả các lập trình viên chuyên nghiệp cũng phải sử dụng chuyển đổi qua lại nhiều loại ngôn ngữ lập trình trong sự nghiệp của họ.

Tiềm năng của nghề lập trình hiện nay

Ngành công nghệ thông tin và lập trình năm 2023 đang phát triển với tốc độ nhanh chóng và có tiềm năng lớn trong tương lai. Một số tiềm năng dành cho người học lập trình như:

• Nhu cầu về lập trình viên: Với sự phát triển của công nghệ, nhu cầu về lập trình viên ngày càng tăng cao. Đặc biệt là trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, blockchain, IoT, và nhiều lĩnh vực khác.

• Khả năng thay đổi và sự đa dạng của công việc: Lập trình là một lĩnh vực đa dạng và thay đổi liên tục. Cho phép người học lập trình có nhiều cơ hội để học hỏi, nghiên cứu và phát triển kỹ năng.
• Tiềm năng thu nhập: Lập trình viên được xem là một trong những nghề có thu nhập cao. Đặc biệt là với những kỹ năng chuyên sâu và kinh nghiệm phong phú.
• Tính linh hoạt: Lập trình viên có thể làm việc từ xa hoặc làm việc tự do, linh hoạt được giờ giấc trong công việc.
• Đóng góp vào sự phát triển của xã hội: Lập trình viên đóng góp rất nhiều cho sự phát triển của xã hội thông qua việc tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới. Giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của con người.

Với các tiềm năng trên, ngành lập trình đang trở thành một trong những ngành hot hiện nay. Và người học lập trình có cơ hội tiếp cận với nhiều cơ hội việc làm và phát triển sự nghiệp.

Những câu hỏi thường gặp về ngôn ngữ lập trình

Miko Tech hy vọng qua bài viết các bạn có thể hiểu rõ hơn về ngôn ngữ lập trình và các loại ngôn ngữ phổ biến để cân nhắc chọn cho mình một ngôn ngữ mà mình muốn học nhé! Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ đến cho mọi người cùng đọc nhé!

Nguồn: https://luatduonggia.edu.vn
Danh mục: Tổng hợp