Bàn về các thành tố cấu thành địa – chiến lược quốc gia – BÌNH LUẬN – Tạp chí Cộng sản

Khái quát về cách tiếp cận địa – chiến lược

Tư tưởng và hành động địa – chiến lược được hình thành và khá phổ biến từ thời cổ đại, cả ở phương Tây và phương Đông, nhưng thuật ngữ “địa – chiến lược” (geostrategy) xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1942 với nội hàm chính là “địa – chính trị chiến tranh” (war – geopolitics)(1). Có nhiều cách hiểu khác nhau về thuật ngữ này. Một số quan điểm cho rằng, địa – chiến lược là một bộ phận thực hành của địa – chính trị(2), dùng để nghiên cứu giá trị chiến lược của các nhân tố địa lý trong chính sách đối ngoại. Điều này được thể hiện khá rõ trong cuốn từ điển Merriam – Webster (Mỹ) khi cho rằng: 1- Địa – chiến lược là một nhánh của địa – chính trị nhằm xử lý vấn đề chiến lược; 2- Địa chiến lược là sự kết hợp của các yếu tố địa – chính trị và chiến lược đặc trưng cho một khu vực địa lý cụ thể; 3- Chính phủ sử dụng chiến lược dựa trên yếu tố địa – chính trị(3). Trong khi đó, một số quan điểm khác cho rằng, “địa – chiến lược là sự kết hợp những tính toán chiến lược với những cân nhắc về địa – chính trị”(4) ; hoặc đề cập cụ thể hơn khi cho rằng, “địa – chiến lược là chỉ việc thực thi quyền lực trong một không gian nhất định trên bề mặt trái đất, là mưu đồ chính trị trong hệ thống toàn cầu”(5) và “địa – chiến lược đề cập đến một khu vực, không gian nhất định mà ở đó, một quốc gia đang tập trung nỗ lực xây dựng sức mạnh quân sự và các hoạt động đối ngoại của mình”(6).

Từ các khái niệm và cách hiểu trên, có thể thấy, về mặt lý thuyết, địa – chiến lược nghiên cứu vai trò, giá trị, tác động của địa điểm, không gian địa lý, bối cảnh, thời cơ quốc tế và mục tiêu quốc gia đối với việc tạo dựng cũng như phát triển không gian chiến lược (thường là của quốc gia) trong quan hệ quốc tế. Về mặt thực hành, địa – chiến lược là sự cân nhắc chiến lược, là kế sách hành động, nghệ thuật kiểm soát và khai thác không gian (thường là của một quốc gia) nhằm tạo ra một không gian chiến lược cho an ninh và phát triển của một quốc gia(7).